به گل شبت و تخمش ريزه و خوشبو در دويم گرم و خشك و تند وجالى ومفتح ومحلل رياح ومغص ومدر بول ومسقط مشيمه و كرم شكم ومستعمل برگ و تخم و عصارهء او جهة كرده و مثانه وسپرز نافع خصوصا با ماء العسل و ضماد او با شراب و نمك جهة خنازير وحمول او جهة اخراج كرم امعأ مفيد ومصدع ومغشى ومصلحش عناب و شير تازه وقدر شربتش تا يك مثقال و از تخمش نيم مثقال وبدلش كندر است بولا مونيون بيونانى قسمى از مخلصه است و گياه او ما بين درخت وحشيش و شاخ او باريك و بسيار شبعه و برگش از برگ سداب اندك بزرگتر و بر اطراف شاخهاى او چيزى مستدير و كوچك و درآن تخم سياه وبيخش شبيه بدرونج وسفيد ودراز وباصلابه وتلخ ومنبت او زمينهاى درشت وكوهسار ومستعمل پيج اوست ودر آخر دويم گرم و خشك ولطيف ومجفف وجهة درد ورك وقرحهء امعأ وبا سركه جهة صلابت سپرز وباشراب جهة گزيدن هوام وبا آب جهة عسر البول وعرق النساء وبا شير تازه جهة تفتيت حصاة نافع وسه قيراط او را چون ناشتا بنوشند هرگز او را عقرب نگزد مگر آنكه عقربيرا بكشد پس ثانيا تناولنمايد وتعليق او مانع گزيدن عقرب ومضع او جهة درد دندان بارد نافع وضماد او برانثيان محلل رياح آن وقدر شربتش تا يك مثقال ومضر معده ومصلحش عناب وبدلش پاد زهر است بورق به فارسى بوره نامند وآن نمكيست كه از احجار شوره ناك متولد مىشود واقسام مىباشد سرخ آن را نطرون وسفيد سبك پرسور اخرا ارمنى وبسيار سبك شبيه بكف مايل به بنفشى وصلب را افريقى وزبدى وسفيد سنگين را بورق الصناعه نامند ومعمول ازر گرانست وبا غير او را بورق الخبازين وسفيد رقيق كف مانند غير صلب را رومى گويند ومصنوع او يكى از درخت غربست كه طبخ آن را غليظ كرده قرص ميسازند واين بسيار خفيف وسفيد مايل بسياهى وغير مالحست ومستمى بيورق الغرب ويكى از زجاج وقلعى است كه بالسويه سائيده باشند با آب قلعى تسقيه مىكند و بعد از تنقيه در آب مذكور مىجوشانند تا بحد احتراق رسد و اين بارزانت است وتنكار ازين قسم به عمل مىآيد و بهترين اقسام وارمنى است وتندترين همه زندى در سيم گرم وخشك ومحلل وجالى وجاذب خون بظاهر جلد وآشاميدن ارمنى او قاطع اخلاط غليظه ومسكن مغص ورافع قولنج ومهيج باه حتى طلاى او ومقاوم سموم وبا هموزن او زيرهء كرمانى وماء العسل با طبيخ زوفاء وامثال آن جهة تحليل رياح وبا آب جهة رفع ستم فطروز را ريح و با بنج انجدان جهة رفع سميت خون گرم گاو وتحليل خون منجمد در معده وبا بنفشه وصمغ عربى مسهل بلغم غليظ و كشندهء كرم شكم و با آب و روغن زيتون جهة قولنج يا بس وضمادش جهة ازاله جرب وحكه واوساخ بدن وبرص نيكوئى رنگ رخسار و با روغنهاى گرم جهة رفع لرز وقشعريره و بتهاى بلغمى وسوداى وبا پيه خوك وخرجهة گزيدن سك ديوانه وبا پيه اردك جهة گشودن دمل وبا انجير وسرگين گاو جهة استسقا وبا روغن بابونه جهة ادرار فرمودن عرق وضماد او با روغان برناف وشكم ونشستن نزديك آتش جهة كشته شدن كرم معده واخراج او نافع وطلاى او بر ذكر وعانه باعث نعوظ وبا عسل نيز همين اثر دارد وبا ادويهء مناسبه جهة فالج والتواى عصب وقطور او با شراب وآب جهة مسهد گوش و در آن و رطوبت و روى وطنين و با سركه جهة پاك كردن چرك گوش واكتحال او با عسل جهة بياض وتقويه باصره وغرغرهء او با سركه جهة اخراج لو ئيكه در حلق مانده وشستن سر با آب او جهة خزاز وبا روغن بنفشه جهة گرم گوش وفرزجهء او جهة رطوبة رحم واحتباس حيض نافع ومفسد معده ومحرك قى ومصحلش مصطكى وصمغ عربى وقدر شربتش از يك درهم تا دو درهم واز قسم سرخ او نيمدرهم تا يك درهم وبدلش يكوزن ونيم او نمكست ومداومت استعمال بوره و موجب سياهى لون و پاشيدن آبن بر موى باعث وقة او وجهة داء الثعلب وداء الحيه نافع دانسته‌اند و اهل صناعت را اعتقاد آنستكه چون آن را با بياض بيص سرشته در كوزهء سفال بسوزانند وتا نه مرتبه تكرار عمل نموده پس با حنظل تقطير كنند از آب مقطر حل جميتع اجساد وتنقيهء او ساخ والحاق وضيع بشريف مىآيد ومجرب شمرده‌اند بول الابل قرصى است كه از صن الوبر وبول شتر ترتيب ميدهند واز يمن ومكه خيزد جهة الصاق جراحات وخبيثه حيوانات نافع وبغايت گرم و خشك ودر امراض بارده بغايت مؤثر است بول از جميع حيوانات گرم و خشك وجاليست وتفاوت بحسب امزجه مختلفه است وبو انسان اعدل از ساير وبعد از آن بول شتر وگاو است وچون هر بوليرا بجوشانند تا غليظ شود ومنعقد كرد وجهة قروح خبيثه ونواصيرو اند مال وبتخفيف بيعدليست وبول انسان جهة قروح عميقه ورطبه وساعيه وحكه وجرب وچرك وخزاز وسعفه وآبله ومنع زيادتى خبيثه وبثور پر آب كه در سر بهم مىرسد وبا بورهء سرخ جهة گزيدن سگ ديوانه كه موضع لذع را بشويند وداء الثعلب وبرص وحقشر جلد وآشاميدن او جهة رفع فساد هوا وگزيدن جانوران وسموم ماكوله نافع ومداومت او هر صباح بقدر وكف جهة رفع سپرز بيعديل وشستن مقعد با بول گرم جهة ورم آن وذر مرض آتشك شستن موى با او مانع ريختن وتساقط اوست وحقنهء او جهة مغص وحمول ثقل بول با روغن حناجقه درد رحم وقطور او جهة گرم گوشت خصوصا كه در پوست انار گرم كرده باشند وبا روغنهاى گرم چكانيده واكتحال او جهة غرب ورمد وظلمت باصره ومطبوخ او در ظرف مس با عسل جهة قلع بياض كه از قرحهء بهم رسيده باشند وضماد خاكستر رز كه بول خمير شده جهة قطع نزف الدم اعضاء مفيد وآشاميدن بول طفل تا بالغ جهة عسر النفس انتصابى وطلاى كف او جهة ثاليل مؤثر است وبول كاو ماده بغايت جالى وجهة قروح اطفال ونواصير واز گاو نر جهة درد معدهء بارده وبواسيرى وبا مرصاف

58