بهدى دلفين است سها كه بهندى شه كار است سهمگن بهندى بهمن احمر است سهرين به فارسى دارچينى است سهنجه بهندى فلفل سفيد است سيساليوس به فارسى كاشم رومى نامند بناتيست وچهار قسم مىباشد گياه يكى شبيه برازيانه وان آن قويتر وقبهء آن شبيه بقبهء شبت وثمرش انجدان كه كوله پر باشد ودرازتر وشد طعم ذچش زياده بر شبرى وبا عطريات وبيخ اين قسم در افعال قويتر از ساير اجزاست ويكيرا به برگ شبيه بلبلاب كيسرو از آن درازتر وكوچكتر وقبهء شبت وتخمش سياه مشابه گندم وبزرگتر از آن وتندتر وخوشبوتر از قسم اول ودر افعال تخم او قويتر ازساير اجزا ويكيرا برگ شبيه ببرك زيتون ودرشت تر ساقش درازتر از دو قسم اول وقبهء او بزركتر وثمرش عريض وبزرك مقدار وفربه وخوشبو وقوتش از قسم اول قويتر واز ثانى ضعيفتر ويكيرا نبات شبيه بانجدان وثمرش سفيدتر از آن ومستدير ودراز وقريب به آنكه وطبقه باشد وبا عطريت وتندى وچون مقشر كنند از آن تخمى درازتر از رازيان ومايل بسبزى ودر طعم شبيه بترنج ظاهر كردد واين قسم بيشتر معمولست ومستعمل از سياليوس مقشر آنست ومجموع اقسام در دويم كرم وخشك ومحلل وملطف ومسكن درد هاى باطن ومدر بول وحيض ومفتح سدد ومقوى معده وجهة صرع وعسر نفس وتقطير بول واخراج جنين ودرد رحم وتقويه هاضمه ورفع رياح وتقويه باه واذابهء بلغم منجمد ويك مثقال او با فلفل وشراب جهة رفع مضرت هواى سرد ومداومت زقيراط تخم او با مينقنج تا ده روز جهة درد كرده ولعوق بيخ ضم اخير با عسل جهة رفع فضول سينه وشش وسرفه كهنه وامراض كهنه وامراض كرده ومثانه نافع مضر محرورين ومصلحش كتيرا او اكثار او مضر جگر ومصلح او زرشك وقدر شربتش يك مثقال وبدلش انجدانست سيسارون اين ماسويه وامين الدوله گويند چوب سوسن است كه به فارسى تلخه گويند وحنين بن اسحق وجمعى ديگر از جهة اشتباه ناسخ سوسن را شونيز دانسته‌اند وگفته اند چوب شونيز است ومؤلف مغنى گويد دراو تحليل واندك قبض است وطبيخ بيخ او جهة معده وادرار فرمودن بول مفيد است وجمعى گويند فلفاس است وبغدادى انطاكى مجهول الماهية مىدانند سيسنبر اسم فارسى تمام است برى و وبستانى مىباشد وبرى مسمى بدباب وبرگش شبيه به برگ سداب وقويتر از بستانيست وبستانى شبيه به نعناع واز آن سفيدتر وخوشبو وتخمش ريزه تر از تخم ريحان ودر آخر دويم كرم ودر اول او خشك ومفرح ومفتح ومقوى احشا وروح دماغى ودل ومدربول وحيض ومخرج كرم شكم شربأ وجنين مرده شربا وجلوسا وبا قوة ترياقيه ورافع عفونات ومحلل رياح وجهة درد سر خصوصا با سركه وروغن گل و امراض بلغمى ودرد سينه ومعده وورم جگر وسپرز وبا عسل جهة گزيدن عقرب وبا سكنجبين جهة گزيدن زنبور مجرب وطبيخ او جهة رفع قمل وعرق بدبو ودرد رحم وفواق وسنگ مثانه وبا سركه جهة في الدم نافع ومضر ريه ومصلح آن گشنيز وقدر شربت از خشك يك مثقال وبدلش مرزنجوش است وروغن او كه آب او را با روغن كنجد بجوشانند يا گل او را در روغن مكرر كرده در آفتاب جهة سدهء دماغى ومنخربن بغايت مؤثر ودر تحليل مواد وتقويه اعضا وخوشبو كردن موى سر و تقويه آن بيعديلست سيسبان بباى موحده قبل الف اسم درختيست بستانى وبرى مىباشد بقدر دو زرع تا چهار زرع بحسب اماكن وغير سيسبان بباى موحده بعد از سين اولست وگذشت واين عريض الورق وباريك وبر روى هم چيده ميباسد وگلشرزد و بسيار خوش منظر ودر خوشه ثمرش دانها بقدر حلبه بين زردى وسياهى ودر باغها جهة خوش منظرى غرص كنند وبعضى دانه او را حب الفقد وجمعى ثمر اشل دانسته‌اند واصلى ندارد ومايل بگرمى ودرد دويم خشك ومقوى معده وحابس اسهال مزمن ونفث الدم ورافع سپرز وبا شيرنرياق سموم وپاشيدن آب او مانع تولد كيك ولبس انگشترى او در انگشت خنضر چپ روز چهارشنبه قبل از طلوعى آفتاب بالخاصية مورث جاه وقبول نظرها ومصدع محرور ومصلحش كشنيز وشربتش تا دو درهم وبدلش باد آورده است سيپا نوعى از ماهى است وبه عربى لسان البحر نامند وبه فارسى ماهى مركب نامند ودر بحر فلزم بسيار وشبيه بسرطان وظاهرش صدفى وباطن حجرى ودر جوف او روطوبيت سياه كه مثل مدا وكتاب توان كردد در آخر دويم گرم وخشك ودير هضم وطلاى رطوبت او جهة داء الثعلب وخاكستر استخوان او جهة جالى آثار وجهة امراض پلك چشم وبا نمك مكلس جهة بياض چشم كل حيوان وسنون او جهة جلاى دندان بسيار مؤثر وذر ورش مجفف زخمها است سيلان به عربى اسم عصارهء خرماست كه بدون طبخ در آفتاب غليظ سازند وبس اعم از آنست ودر جميع افعال مثل وبس والطف ازو و محرق خون وسريع الاستحالة بصفر او مضر محرورين ومسدد است بخلاف رطب كه مسدد نيست ومصلحش ميوهاى ترش است سيسلم ابن تلميذ گويد شبيه بز نجبيل وقبض است ودر افعال ضعيفتر از آن سيمقه بلغة مصر روغن ترب صحرا نيست سياب خلالست سيال ياسمين است سيف الغراب ولبوث است سيكران پخت سيكران

160