بيخى است سرخ لون وبشكل كرم واز روم وسقالبه خيزد ودر چهارم كرم وخشك ومحرق جلد وسم قاتل وسعوط او جهة لقوه وطلاى او با روغنها جهة تحليل او رام بارده ورفع رياح واكتحال او جهة بياض غليظ نافعست سوسن معرب از سوسونا سريانى است وبرى وبستانى وهر يك از آن سفيد وكبود مىباشد وبيخ اقسام او متعدد ويا تدوير وطولانى وسفيد وخوشبو شبيه ببوى بنفشه ولهذا اعوام او را بيخ بنفشه نامند وگل سوسن سفيد با عطريت قوى وغير سوسن آزاد است چه او اسم فارسى زنبق است واشتباه جماعت از عدم فرق اقسام اوست واير سابنج قسمى از كبود برى وصلبى است وگلش بسيار كوچكتر از سوسن كبود بستانى وبيخش يك عدد پهن ودراز وپر كرده ودر حرف الف مذكور شد وقوة اقسام سوسن مركب از حرارة محلله وارضيه لطيفه وقوة مجففه وقابضه است ومدر حيض ودر جميع افعال مثل امراض رحم واند مال زخمها ورفع چرك او وبواسير ودرد جگر وامراض شش وسپرز وخنازير ضعيفتر از ايرسا وضماد او با سركه وآرد جو جهة ورم حار انثيين ورايحهء او محلل رياح دماغى ومحرك شهوة زنان ودر مفتوح قريب بزعفران وطبيخ او كه با خمس او سركه وعسل در ظرف مس بحد انعقاد جوشانيده باشند چالى ومجفف بيلذع وجهة جراحت اطراف عضل نافع ومثل روغن ايرساست ودر جميع افعال وخوردن او جهة قولنج ابلاوس صفرا وى وجهة امراض رحم ودرد عصب شربا وضمادا مفيد وخائيدن بيخ او جهة رفع بوى حمز وضماد برگ او وخوردن تخم او جهة گزيدن هوام نافع وقدر شربت از جرم او تا دو مثقال واز مطبوخ وروغن او تا يك اوقيه است وقسمى از سوسن كه در تحت درختان ميرويد گلش زرد وكوچك وبيخش بسطبرانى انگشتى وخوشبو وبا تلخى است قويتر از سوسن سفيد وكبود وضعيفتر از ايرسا وگلش گرمتر از همه وضماد مطبوخ بيخ او با شراب محلل او رام بلغمى وجهة ودرد دندان نافعست وبغدادى گويد اين قسم عدس المر است سويق اسم عربى آرد جيمع ماكولاتست وبعرف اطبا مرا و از او بو دادهء اوست وشرط دانسته‌اند كه بعد از بو دادن حبوبات يكبار به آب گرم ويكبار به آب سرد بشويند وآنگاه آرد كنند وسويق جو وگندم جهة تسكين التهاب وتشنگى وبتهاى حار وامراض اطفال نافع وسويق جو در نبريد وبتخفيف وتسكين حرارة وسويق گندم در نبريد وترطيب اقوى است ومضر مشايخ ومبرودين ومولد نفخ ومصلحش فايند وعسل ورازيانه وامثال آن وروغن گردكان وسويق شعير با آب انارين جهة قى صفر اوى وصداعى كه از بخار واحتراق ورطوبت معده باشد مفيد وبا شربت ور دو روغن كرده جهة سحج عظيم وتقاضاى بسيار بى اطلاق واسهال اطفال وتقويه بدن ايشان بسيار مؤثر وسويق ميوها انچه خشك كرده وبو داده سحق كنند جهة اسهال وحرارة وغليان خون وسويق كنار وانار وسليب نرمش وبه ترش حابس طبع ومبرد ومسكن حرار تند سويقيه مؤلف تذكره گويد شرابيست كه برنج را كوبيده وبجثه بجوشانند تا بسيار غليظ شود وبا شيرهء مويز با عسل وشكر واندكى آب او را روان سازند وارچينى وقرنفل وبسباسه اضافه نموده دو روز تا پنجروز در ظرفى كرده مكرر برهم زنند واستعمال نمايند از جو وگندم ونان خشك نيز ترتيب ميدهند وبهتر از همه برنج وعسل است در سيم گرم وخشك وقاطع بلغم خام از سينه وشش ومفتح سدهء جگر وسپرز ومبهتى وهاضم وجهة يرقان واستسقا وعسر بول نافع ومصدع ومنجر ومعمول از ذرة محرق اخلاط واز جو مسكن حرارة وتشنگى وسوزش معده واز گندم مولد قولنج ومصلحش سكنجبين است سوقال ابوجرج گويد كه آن شكوفه وپوستهاى غليظ شبيه بيوست درخت لسان العضا قير است كرم وخشك وبا حدت وحلاوت ودرد مفاصل بارده نافعست سودا الهند وبسند گشت وبرگشت است سورى زاج سرخست سورج معرب از شورهء فارسى وآن بارود است سوربيون شيخ الرئيس گويد شيخ ارمنى است سوربا ونار مشك است سردانيات مرغيست كه به فارسى دراكو وبه عربى صرد نامند گوشت او مبهتى ومضر دماغست سواد الحكام ساد اورانست سواد القضاة عفص است سواس جو مانه است سوقوطون ابرونست سونخس هندباى بريست سوسن جبلى شامل راس وايرساست وهر يك قسمى از آنند سوسن احمر دلبوث است سوسن بزى شامل ايرسا وسوسن زرد دلبوث است سوسن آزاد اسم فارسى زنبق است سوطليس اسم يونانى سلق است سونافون وسوماخيوس اسم يونانى اسفتاجست سوقى اسم يونانى تين است سوسنبر سيسنبر است سورقطون حضى الثعلب است سورسان سولانس سودريقون اسم يونانى قسمى از توتياست سورنجان هندى جليب است سوسمار اسم فارسى ضب است سود اسم تركى لبن است سوغان اسم تركى بصل است سونه بهندى ذهب است سونا مولى بهندى بابونج است سوندهى بهندى اذخر است سوى بهندى شببت است سور بهندى خنزير است سور حجلى

159