ونرم وساقش تا بقدر دو زرع بيخش مثل نى مجوف وثمرش در خوشهاى پر خار ومدور ودانه اش بقدر قهوه ومنقط ومغزش سفيد وپرروغن در آخر دويم گرم وخشك ومحلل وملين عصب ومسهل قوى خلط بارد ومنقى عروق ومقوى اعضأ وتدرحيض ومخرخ مشيمه وجهة فالج ولقوه وامراض بارده نافع ومرخى ومسقط اشتها وموجب كرب ومصلحش كتيرا ومصطكى ونعناع وقدر شربتش از پنجعدد تا دوازده عدد وبيست عدد او مسكر قوى وعوارض او مثل تاتوره وپنجاه عدد او كشنده است وفار زهر او ريباس ورب ريباس وبدل او عشر او دنداست وضماد او جهة ثاليل وگلف واو رام بلغمى ودر داو ونقرس ومفاصل وتليين صلابات وبا سركه جهة ورم پستان واواخر باد سرخ وضماد برگ او با آرد جو جهة ورم حارهء چشم وورم زير گلو وساير اعضا وبا حنا جهة درد مفاصل وبا روغن زيتون جهة دردهاى بارده وروغن او گرمتر ولطيفتر از روغن زيتون ومقئ ودو مثقال جهة تسكين وجع الفؤاد بارد وبا ماء الاصول محلل بلغم لزج اعضاى بعيده وشديد النفوذ وطلاى او جهة تليين صلابات وتشنج وانضمام فم رحم وانقلاب آن وجرب متقرح وقروح رطبه سرو ورم معده ورفع اثار كبودى جلد ودرد گوش وبا زبد البحر جهة داء الثعلب وبا آرد كند ناجهة بواسير شرنا وضمادا نافع وجوشانيده او با سلخ الحيه واقسام قوبا وكزاز وگلف بيعديل است وبدلش روغن ترب وگويند بيد انجير را با خردل وسير وطلق تقطير كنند مقطر آن مشتريرا قمر كند ومجرب دانسته‌اند خروع صينى وند است خربق ابيض بيخ گياهيست برگش شبيه به برگ بار شك واز آن بزركتر وگلش سرخ وساقش بقدر چهار انگشت ومجوف وچون خشكشود پوست او مقشر مىشود وبيخش شبيه به پياز ومستطيل وبا ريشهاى باريك وسفيد مايل بزردى وتلخى واز شكستن او غبارى از وظاهر مىشود ودر جوفش مثل وام عنكبوت در سيم گرم وخشك ومسهل بلغم وصفراى غليظ واخلاط لزجه ومنقى معده ومدر حيض وقاتل جنين ومفتت حصاة ومفتح سدد وجهة فالج وسرسام بلغمى وامراض باردهء دماغى ومفاصل واكتحال او جالى غشاوه وطلاى او با سركه جهة قوبا وبرص وبهق قلع دندان متأكل وبوئيدن او باعث عطسه وفرزجه او مدر حيض و قاتل جنين ومضر محرورين ومقيئ وزياده از قدر شربتش كشندهء بخناق وتشنج ومصلحش پختن او در خمير وبا مصطكى وروغن بادام استعمال نمودن وبه دستور خيسانيد يكروز در آب وآشاميدن آب او ويا با شكر وعسلى منعقد ساخته بنوشند وقدر شربتش از نيم مثقال تا يك مثقال وبدلش جوزالقى ودر خلاء معده نبايد تناولنمود خريق اسود بيخ گياهيست سياه وپر كره وكرهاى او مجوف واكثر او مايل بتدوير وريشهاى سياه با رنگ از آن رسته وبرگش شبيه به برگ خيار واز آن كوچكتر وزوايد اطراف او بيشتر وبا خشونه وساقش كوتاه وبنفش وگلش سفيد مايل بسرخى وبشكل حوسه وثمرش شبيه بدانهء قرطم وتخم او مسهل وبيمضرت تر از اصل او در آخر سيم گرم وخشك وتند وپر خطر واز خربق سفيد قويتر ومسهل مرة السود وبلغم وصفراى آميخته ببلغم وجذاب از عمق بدن وجهة امراض بارده قويتر از سفيد آن ودر جميع علل كه سفيد او مؤثر است خرلق سياه اسرع التاثير از آن وجهة يرقان سددى وثقيهء مثانه ورحم واحشاء وقصبهء ريه وامراض مزمنه وجنون نافع ومضر كرده ومصلحش كتيرا وصعتر وفودنج ومصطكى ودو مثقال او كشندهء بخناق واسهال وقدر شربتش از نيمدرهم تا نيم مثقال وبدلش خربق سفيد وگويند ماذريون وچهار دانگ دلش بوزنش غاريقون است يا ماهى زهرج وضماد او جهة بهق وآنچه در باب سفيد او ومذكور شده ورفع ثاليل وبردن گوشت زياد فاسد زخمها وجهة ناصور صلب طلاى او دو سه دفعه مجرب ومضمضه وفتيله وفرزجه وقطور او در امراض مناسبه مثل سفيد آن وپاشيدن طبيخ او در مواضع مانع وخول حشرات وحبوب مثل گندم وامثال او كه در طبيخ او خيسانيده باشند قاتل طيور وحوش وچون در شيرينيها روز خيسانيده باشند وبا جو مقشر يا عدس جوشانيده آب او را بنوشند چندان مضرت ندارد وبالخاصيه ثيقه باو كردن باعث تغيير مزاج مىشود وبمزاج خوبى قريب بمزاج حيوانى وغير مرطوب المزاج را بغايب مضر است خرم بتشديد را اسم فارسى مريحه است وآن گياهيست كه در بستان ومواضع سايه دار ميرويد وبرگش باريك ومتفرق ودراز وگلش بنفش وخوشبو وخوش منظر مايل بگرمى وجالى ومقوى دماغ ومنوم ولطيف وزياده كنندهء عقل وفهم ونظارهء او مورث فرح وسرور نگاه داشتن او را در كف دست وآستين باعث محبت وروغنى كه از گل او ترتيب دهند جهة در سرو بيخوابى ورفع توحش وطلاى او با موم روغن جهة نيكوئى رخسار وموجب قبول ورافع بغض است خراطين كرمهاى سرخست كه در زمين نمناك بهم رسد ودر اول گرم وتر ومغرى وسه درهم اوكه خشك كرده باشند با رب انگور مدر بول وجوشانيدهء او در روغن كنجد جهة خناق وسرفهء كهنه بغايت آزموده ومسحوق او را با روغن بادام بالخاصيه جهة فتق امعأ والتيام آن مجرب دانسته‌اند وجهة عسر ولادت و رفع سنگ مثانه وكرده وبا شراب مغير رنگ بدن يرقانى در همانساعت وضماد او جهة ورم حلق ولهاه ومنع نزلات وطلاى تازهء او بقدر سه شبانه روز جهة التيام عصب مقطوع مجرب وبه دستور جهة جراحات اعضاى عصبانى مؤثر وباغبار آسيا جهة استحكام مفصلى كه از جاى خود حركت كرده باشد وجهة ضربه وسقطه وتسكين او رام حاره وبا روغن دانهء زرد الوجهة بواسير وطلاى مطبوخ او با روغن زيتون وضماد

101