و شيخ رئيس بوعلى سينا صاحب كتاب " قانون " و " قولنج " و " نبض " و امثال آنها .
و سيد اسمعيل جرجانى صاحب كتاب " ذخيره خوارزمشاهى " و " خفى علائى " و " يادگار " و " اغراض " .
وابن رشد قرطبى صاحب كتاب " كليات " و " سموم " و " شرح برقانون " و " ترياق " .
وابن زهر اندلسى صاحب كتاب " اغذيه " و " تذكره دواء مسهل " و " التيسر في المداوات والتدبير " .
وابوالقاسم بن خلف الزهراوى صاحب كتاب " التصريف " وبوسهل مسيحى صاحب " صد باب ياالمائة في الطب " .
وعده زيادى از اطباء مسلمين مؤلفات مفيده ديگر تأليف نمودند اما درخشان‌ترين ادوار طب اسلامى كه اثر مؤلفات و كتب آن ادوار بر روى طب دنيا مانده است مربوط به قرون سوم و چهارم و پنجم و ششم هجرى قمرى است و اطباء ايرانى توانسته‌اند در اين امر اثرات بزرگ باقى بگذارند عبارتند از : محمد زكرياى رازى - وعلى بن عباس مجوسى اهوازى و شيخ رئيس ابوعلى سينا و سيد اسمعيل جرجانى .
حال بطور اختصار متذكر مىگرديم نتيجه‌اى كه از زحمات مسلمين مخصوصا ايرانيان در جهان پزشكى به عمل آمد آنكه :
اولا طب پراكنده يونانى را مرتب و بدان اضافاتى نموده و از صورت سابق به صورت جديدى در آورده‌اند ثانيا طب را از صورت نظرى بيرون آورده و طب عملى را ايجاد نمود و علم الامراض را بسط داده و بسيارى از بيماريها كه تا آن زمان از آن اطلاع نبوده در عالم طب وارد ساخته‌اند .
ثالثا اثر داروها را در طب از نظر وظائف الاعضاء وارد ساخته‌اند . كه بالنتيجه تا قرن شانزدهم و هفدهم ميلادى طب اروپا را تحت تعاليم خود قرار داده‌اند .
عدهء زيادى از اطباء اروپا دنبالهء افكار اطباء اسلامى را گرفته كه بنام آرابيست ( Arabistes ) معروف مىباشند كه تا اواخر قرن شانزدهم و اوائل قرن هفدهم ميلادى در اروپا طرفدار زيادى داشته و اينان كه در اروپا دستهء مقتدر و بزرگ اطباء بوده‌اند تابع افكار اطباء اسلامى شده مراكز و مكاتبى بمانند مكتب سالرن ( Salerne ) وبولونى ( Bologne ) وپادوا ( Padoue ) در ايتاليا و مكتب من پلير ( Montpellier ) در فرانسه تأليف يافته شاگردان مكاتب اسلامى بوده‌اند .
نفوزى كه تراوشهاى قلمى پزشكان اسلامى در قرون وسطى در طب اروپا نموده است به اندازه زياد است كه در اين مختصر نمىگنجد من باب مثال مىگوئيم ترجمه لاتينى قانون ابن سينا تقريبا سى دفعه چاپ شده است .
همچنين كتاب " آبله و سرخك " رازى كه به لاتينى ترجمه گرديده است چهل مرتبه چاپ و به اغلب السنه ترجمه و بسيارى از كتب ديگر نيز ترجمه و چاپ گرديده است .
لازم است بدانيم از كسانى كه به ترجمه قانون شيخ و حاوى ومنصورى رازى و كتاب تصريف ابوالقاسم پرداخته ژرادد وكرمن ( Cterad de cremone ) معروف است . به علاوه كسى كه اطلاعات طبى اسلامى را به اروپا سوقات برده است ژردبرد ورياك ( 1003 ، 930 ميلادى Gterbert dAurillac ) و پس از وى آرشوك ريموند ( Archevequ raymond ) است .
به هر حال شرح مبسوط بالا از نظر وضع پزشكى و ترجمه و تاليف و تصنيف كتب طبى در دوران تمدن اسلامى و اثر آنها بر روى طب دنيا بود .

5