مثقال او جهة سحج مجرب وبر شبه كرده او با روغن گل قاطع سيلان خون جميع اعضاست سواى رحم وبواسير ومداومت او بر روزى تا يكوقت روغن گاو تا يك هفته قاطع سيلان خونست وطلاى او با سفيده تخم مرغ جهة سوختگى آتش وقطور او با گلاب جهة رمد وسلاق وجرب نغاست مفيد ومضر سقل ومصلحش كسر است صمغ البلوط نشارهء بلاط الكبران وغررا بحلود است كه بسيار مبالغه در كوبيدن وطبيخ او كرده بر ديوار خانها ميماليده اند وسنگ وفرش خاتها را كه بلاط عبارت ازوست مستحكم ميكرده اند وذر در او جهة التيام جراحات تازه قوى ؟ ؟
وجهة الصاق موى زياد چشم بيعديلست وبعضى او را معدنى دانسته‌اند ودر مصر او را حناى قريش نامند وصاحب نساج مركبى باين صفة بيان نموده ودر قلع بهق بسيار مؤثر است صبر زرد دم الاخوين علك انزروت صمغ عربى از هر يك جزوى سبد وزاج از هريك نصف جزو وبا آب صمغ بسرسته ونزد انطاكى طبخ قوى آن لازمست صمغ الداميثا صمغيست تلخ ومايل بسرخى وصاف او در نهايت حدت وحبيش تفليسى گويد كه از فارسى خيزد وملطف ومسخن قوى ومحلل رياح ودر مزاج وافعال قايم مقام حليتث است وكريه الرايحه نيست وقدر شربتش تا نيمدرهم است صمغ السر ودر جمع افعال مثل را بتاريخ است صمغ كرفس جبلى كماشير است صمغ فارسى صمغ اجاص است صمغ جوز رومى كهرباست صمغ الطرطوث وصمغ اشترغاز اشق است صمغ البلسان دهن بلسان است صمغ المحروث حلبث است وبه فارسى رز كوله پر نامند صمغ البطم علك البطم است صمغ الفثار كتيراست صمغ سداب برى نزد بعضى ثابلسا نيست صمغ الصنوبر را بتاريخ است صمغ الحرشف كنكر زرد است صمغ الزيتون اصطر كست صمغ الكمكام حصن لبان است صنوبر به فارسى درخت كاج نامند وناژ ونيز گويند وتر او را ثمرش بيمغز وقطران او زبونتر از قطران شيرين است ومادهء او بزرگ وكوچك مىباشد وكوچك او را صنوبر صغار وتوب نامند وثمرش مثل دل گوسفند وانه آن بزركتر ومغز ثمر او با تلخى وسفيدى وبى پردهء رقيق سرخ وقضيم قريش عبارت از اوست ودر سمنان كثير الوجود در اتيانج صمغ اوست وقسم مادهء بزرگ وصنوبر كبار گويند ودر گيلان يافت مىشود وبسيار بزرگ ومغز ثمر او را باصطلاح وآنجا خلغوزه ودرخت او را درخت جلغوزه مينامند وثمرش بقدر بالنگى ومغز دانهاى او مثل قضيم قربش وباليده تر وشيرين است ودر عراق جلغوزه مغز ميوه را مىدانند كه از بحرين آرند وظاهرا انبه باشد چه در صفات مثل انبه است ودرخت او بقدر درخت زرد آلو و برگش هميشه انبوه وسيز وثمرش بقدر شقتالو ومستطيل ودر طعم شبيه به آن ومغز دانهء او دراز وباريك وبا پردهء سرخى كه ملاصق مغز بادام است بخلاف حب صنوبر كه بى پردهء سرخ وباليده تر وكوتاه تر است وجميع اجزاء صنوبر در سيم گرم وخشك وپوست بيخ او قابض ومجفف ودو مثقال او جهة اسهال وسحج مفيد وذرورا وجهة سوختگى آب گرم ورفع الم ضربه وسقطه نافع وبرگ پوست او كرم وخشكتر وجهة درد جگر وجراحت شش وقطع رعاف وخون جراحات تازه وبا روغن مورد جهة قروح سطح جلد وبا زاج سرخ جهة قروح خبيثه وشرب يك مثقال او با ماء العسل جهة ورم وعلل نرمنه جگر بيعديل وطبيخ او جهة اعياد وكچلى ورفع چرك بدن وعفونت عرق استرخا وجلوس در آن جهة امراض رحم ومقعد ومضمضهء طبيخ او با سركه جهة درد دندان وبخوراو جهة اخراج مشيمه وادرار حيض ودودهء او جهة ريختن موى مژه وابرو ودمعه وضعف نور بصر وسلاق وجرب نافع وچوب او را كه به دستور چوب چينى وعشبه استعمال نمايند ومؤلف تذكره نايب مناسب چوب چينى در علت آتشك وامثال او دانسته‌اند وظاهرا سفراس فرنگى عبارت از او باشد چه فرقى در شكل ورنگ ووزن ندارند وحب الصنوبر كبار در دويم گرم ودر اول تر وقوتش تا يك سال باقيست ومبهى ومشهتى طعام ومقوى اعصاب واعضا ومفتح سدد وجهة فالج ولقوه وحذر وكزاز ورعشه وامراض جگر ويرقان واستسقا وكرده ومثانه و درد مفاصل بارده ولعوق او با عسل هر روز بقدر سه مثقال جهة فالج مجرب وجهة سرفه كهنه وامراض باردهء ربه نافع وبا تخم خيار مدر ؟ ؟
ومانع سوزش كرده وبا تخم خرفه مسكن حرقه مقعد ورحم وبا دو شاب انگورى جهة رفع اخلاط غليظهء ريه وسينه كرده مفيد وشراب او كه كوبيده در آب انگور اندازند هاضم ومدر بول ومانع نزلات وسرفه وقاطع اسهال رطوبى واستسقا است وقدر شربتش زحب تا ده در هم واز عصاره تا سه درهم واز طبيخ او تا يك اوقيه ومضر محرورين ومصلحش سكنجبين وبدلش در تقويه باه شقاقل وحب المحلب ودر علل معده واحشا حب الغار سات وحب الصنبر صغار مسهل بعصر وجهة امراض سينه وكرده ومثانه وقويتر از كبار ودر ساير فعال مثل اوست وگرم سبزيكه در درخت صنوبر بهم مىرسد در سميت مثل وزاريح است صندل درخت او بقدر كردكان و

173