تا سه قوه باقى است وشرط است كه در ميان سيب وبه خمير تشويه كنند وبا مثل او مصلحات استعمال نمايند مثل مصطكى دعود وكتيرا وزنجبيل وصبر وروغن بادام وابن تلميذ سناسى مكى وانيسون را بهترين مصلحات دانسته است ودر محرورين باعصارهء گلسرخ ورب به متعال نمايند وبايد مبالغه در سائيدن آن نكنند كه باعث ضعف فعل اوست در محرورين وضعيف القلب واطفال وضعيف الاحشا ودر هواى بسيار سرد وبسيار گرم استعمال او نكنند اول است در سيم كرم ودر آخر دويم خشك ومسهل صفرا ولزوجات مخلوط به آن وجاذب از اقاصى بدن ومقوى فعل هر مسهلى وبغايت سريع العمل وقاتل چنين وكرم معده وجالى ومحلل ومفتح ومدر فضلات وجهة گزيدن عقرب شربا وضمادا نافع وبا مثل او تربد چون با شير بنوشند جهة اخراج كرم معده وامعا مجرب وبالا جورد جهة امراض سود اوى وبا زنجبيل وتربد جهة مواد بلغمى نافع وزياد او مضر دل ومعده وامعا وجگر ومورث تشنگى وكرب وغم ورافع اشتها وزياده از نيمدرهم اوكشنده است وضماد او جهة بهق وبرص وبا روغن بادام جهة ودرد سر وبا روغن زيتون جهة نخراجات وبا عسل جهة عرق النساء يا سركه جهة قويا وصداع ضربانى وبا زهرهء گاو تر مس مطبوخ چون بر حوالى ناف طلا كنند جهة اطلاق نمودن اطفال وضعيف الاحشاء مؤثرين او محرق ومحلل ضماد او جهة برص ودرد مفاصل وتحليلى ورام نافع وضماد برگ او در افعال ضعيفتر از بيخ او وفرزجهء جميع اجزاء او مخرج چنين وقاتل آن وقدر شربتش از نيمدانگ تا دو دانگ واز برگش تا يك درهم وبدلش يكوزن ونيم او صبر زرد ونيم وزن او هليلهء زرد وگويند لاعيه بدل اوست وچون سقمونيا زا با گلاب وآب سماق وبه سائيده باشند قرص كنند سبمه جهة بى غايله است وخوردن دو مثقال از بهى غايله است وخوردن دو مثقال از بهى كه در آن محموده را مشوى كرده باشند با قدرى بنفشه جهة بلغ امراض صفراوى ورفع بتها مفيد وبيمضرتست واز خواص اوست كه چون او را سائيده وفرش ولحاف زبيق نموده درشد وصل بوطه احتياط بلغ كنند او را عقد ومنقاد كند مجرب است سقولو فتد ريا اسم يونانى حيوانست مثل عنكبوت وپاهاى بسيار دارد ومتاخرين او را ابوسبع وسبعين ومتقدمين اربعه واربعين ناميده اند واز سموم است و طلاى مطبوخ بحرى او در روغن زيتون سترندهء موى وجهة رفع حكه نافع است سقنقور حيوانى است شبيه ببز مجه ودنبالهء او دراز دوست وپا دار وابوالقاسم عبد الرحمن بمعنى بيان فرموده كه در بلا دهند مشاهده كرده بقدر دو زرع سواى دنباله وعرضش زياده بر نيم زرع وملون بزردى ومؤلف شقاء الاسقام حضر بن على مصرى مخصوص بلد فيوم ديار مصر دانسته واكثر اطبا بيان نموده اند كه در كنار نيل وفلزم وبلاد هند مىباشد وجنس هائى او معروف بورل هائى وجنس برى معروف بورل مطلق است ومادهء او تخم را در يك سواحل پنهان كردم زياده از بيست عدد متكون ميكرد وپشت او ملون بزردى وسياهى ونر او را دو قضيب دمادهء او را وفرج مىباشد وخصيه او شبيه بخصيهء خروس ودر جوف كمرگاه او ودر آب ودر سواحل تعيش مىكند وخواص مشهورهء او در جنس نر موجود است كه در بها فيل از جفت شدن بماده صيد كرده باشند وشكم او را از احشا بغير كرده پاك نموده با نمك انباشته باشند ودر سايه خشك كرده وقويترين اجزاى او در تقويه باه كمركاه وناف ومنبت دنباله است ونمك او را نيز تاثير عظيم مىباشد تازه غير نمكسود در دويم گرم وتر وبغايت مسمن ونمك سود او در سيم گرم ودر اول خشك وبغايت مبهتى به حدى كه به سبب شده نغوذ وادرارمنى بمرتبهء هلاك رساند اطفاى او كافور وتخم كاهو مىكند وجهة فالج ولغوهن ونقرس ورعشه وفدر وكزاز ومفاصل نافع ومضر محرورين ومصلحش ربوب حامضه وتخم كاهو وطبيخ عدس ومعين وفعل او عسل وشراب ونبند زيب وتخم نيمبرشت وشربتش تا سه درهم وبدلش سمكهء صيداء وقضيب مجفف كاه كوى است وجمعى خصيه الثعلب را بدل ودانسته‌اند اصلى ندارد ومهر يارس گويد كه طلاى خون او با هليله وآمله تغير رنگ وضح وبرص مىكند سقر بسين وبصاد اسم عربى دو شاب خرماست ودر قانون الادب بضاد آمده واطبا آنچه بصاد آمده اسم باشه مىدانند سقنقس سقنقور است سقى دعلا اسم سريانى بسفايح است سقريونس اسم يونانى عقربست سقراغاينون دليوث است سقورديون اسقوردونست سقراطيون اسم يونانى قفيل است سقولومس اسم يونانى حرشف است سقمونيا اسم يونانى صابونست سقرچين اسم يونانى زر ور است سقز اسم تركى علك الطيم است سقولجان اسم تركى خراطين است سقر قويزو قى اسم تركى ما هنرج است سقر اسم تركى بقراست سكر به فارسى شكرنامند وآن عصارهء نباتيست مثل نى دب تجويف كه بعد از طبخ منعقد كردد هرگاه بى تصفيه باشد شكر احمر نامند وچون بار ديگر طبخ داده وصاف كرده در ظرفى ريزند كه درد او جدا كردد ومسمى بسليمان است وچون طبخ ديگر داده در قالب صنوبرى ريزند او را فايند گويند واگر در طنج ثالث مبالغه نموده باشد ابلوچ خوانند به فارسى فتد مكرر گويند وهرگاه در قالب مستطيل مساوى الطرفين ريزند

149