نام کتاب : لغات در تفسير نمونه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 1 صفحه : 33
تعبير به{{صورتی:
«إِخْوان»}} (برادران) يا به خاطر اين است كه اعمالشان همرديف و هماهنگ اعمال
شياطين است، همچون برادرانى كه يكسان عمل مىكنند؛ و يا به خاطر آن است كه قرين و
همنشين شيطان در دوزخند. [1]
'''إِدّ:'''
{{(آیه):لَقَدْ جِئْتُمْ شَيْئاً إِدّاً}}
{{صورتی:«إِدّ»}} از مادّه{{صورتی:
«أدّ»}} (بر وزن ضدّ) در اصل به معناى صداى ناهنجارى است كه بر اثر گردش
شديد امواج صوتى در گلوى شتر به گوش مىرسد؛ سپس به كارهاى بسيار زشت و وحشتناك
اطلاق شده است. [2]
'''إدَّارَك:'''
{{(آیه):بَلِ ادَّارَكَ عِلْمُهُمْ}}
{{صورتی:«ادَّارَك»}} در اصل{{صورتی:
«تدارك»}} بوده كه به معناى پشت سر هم قرار گرفتن است. بنابراين مفهوم جمله{{صورتی:
«ادَّارَكَ عِلْمُهُمْ فِي الآخِرَةِ»}} اين است كه: «آنها تمام
معلومات خود را در مورد آخرت به كار گرفتند، اما به جايى نرسيدند».
[3]
'''إِدبار:'''
{{(آیه):وَ أَدْبارَ السُّجُودِ}}
{{صورتی:«ادبار»}} (بر وزن
اقبال)، در اينجا به معناى پشت كردن است. و در آيات مورد بحث{{صورتی:
«ادبار»}} (بر وزن ابزار)، جمع{{صورتی: «دبر»}}
به معناى پشت مىباشد.{{صورتی: «ادبار السجود»}}
به معناى بعد از سجدههاست؛{{صورتی: «ادبار النجوم»}}
به معناى هنگام پشت كردن ستارگان است. [4]
'''أَدْعِياء:'''
{{(آیه):فِى أَزْواجِ أَدْعِيآئِهِمْ}}
{{صورتی:«أَدْعِياء»}} جمع{{صورتی:
«دَعِىّ»}} به معناى پسر خوانده است. [5]
{{صورتی:«أَدنى»}} از مادّه{{صورتی:
«دُنُو»}} به معناى نزديكتر است. [6]
'''أَدْهى:'''
{{(آیه):وَالسَّاعَةُ أَدْهى وَ أَمَرُّ}}
{{صورتی:«أَدْهى»}} از مادّه{{صورتی:
«دهو»}} و{{صورتی: «دهاء»}} به معناى
مصيبت و حادثه بزرگ است كه راه خلاص و علاج و درمان ندارد؛ و گاه به معناى شدت
هوشيارى نيز آمده است. اما در آيه مورد بحث به معناى اول مىباشد.
[7]
{{صورتی:«أَذْقان»}} جمع{{صورتی:
«ذقن»}} به معناى{{صورتی: «چانه»}} است؛ و
مىدانيم به هنگام سجده كردن، كسى چانه بر زمين نمىگذارد. اما تعبير آيه، اشاره
به اين است كه آنها با تمام صورت در پيشگاه خدا بر زمين مىافتند، حتى چانه آنها
كه آخرين عضوى است كه به هنگام سجده ممكن است به زمين برسد، در پيشگاه با عظمتش بر
زمين قرار مىگيرد.
بعضى از
مفسران، اين احتمال را نيز دادهاند كه در سجده معمولى انسان نخست پيشانى بر خاك
مىنهد، ولى كسى كه همچون مدهوشان بر خاك مىافتد، اول چانه او بر زمين قرار
مىگيرد، به كار بردن اين تعبير، در آيه تأكيدى است بر معناى{{صورتی:
«يَخِرُّونَ».}} [8]
'''أَذَلِّين:'''
{{(آیه):اولئِكَ فِى الْأَذَلِّينَ}}
{{صورتی:«اذَلِّين»}} از مادّه{{صورتی:
«ذُلّ»}} به معناى ذليلترين افراد است. [9]
'''أَذَّنَ:'''
{{(آیه):وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكَ}}
{{صورتی:«أَذَّنَ»}} از مادّه{{صورتی:
«تأذين»}} به معناى اعلام كردن است؛ و به معناى سوگند ياد كردن نيز آمده است،
در اين صورت معناى آيه چنين مىشود: «خداوند سوگند ياد كرده است كه تا دامنه قيامت
چنين اشخاصى در ناراحتى و عذاب باشند». [10]