< شعر > دگرباره شود پيدا جهانى بهر لحظه زمين و آسمانى جهان چون خط و خال و چشم و ابروست كه هر چيزى به جاى خويش نيكوست اگر يك ذره را برگيرى از جاى خلل يابد همه عالم سراپاى < / شعر > شيخ محمود شبسترى پل لانژون فيزيكدان مشهور مىگويد : اگر بگويم : « اگر چمدانم را در روى ميز حركتى بدهم ، اين حركت ناچيز در همهء كهكشانها اثرى خواهد داشت ، شدت ارتباط ميان اجزاى طبيعت به حدّيست كه شما بايستى از نظر علمى بپذيريد » .
اين مسئله از نظر علمى و فلسفى سخت مورد اختلاف است كه آيا حركت و تحول اشياء موجب بروز تنوع در آنها است يا تنوع اشياء در حال ارتباط ، حركت و تحول را بوجود مىآورد بدانجهت كه هيچ يك از طرفين نزاع ، دليل علمى يا فلسفى قاطع براى خود نمىيابند ، لذا هر كسى پاسخ مسئله را با مقدارى از قضاياى ذوقى مطرح مىكند .
بهر حال آنچه كه از جملات امير المؤمنين عليه السلام برمىآيد ، اينست كه جريان اشياء كه با داشتن اختلاف در ماهيت و خواص با يكديگر ارتباط برقرار مىكنند ، از روى نظم و قانون بوده و داراى سيستم كاملا حساب شده ايست كه باعث مىشود بروز و نمودها در زمانهاى مخصوصى صورت بگيرد . جريان محاسبهء دقيق و سيستماتيك در جهان هستى و چهرهء رياضى دستگاه طبيعت را از آيات فراوانى مىتوان استفاده كرد . از آن جمله : 1 - * ( إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْناه بِقَدَرٍ ) * [1] .
( ما همه چيز را در اندازهء معين آفريده‌ايم ) .
2 - * ( الله يَعْلَمُ ما تَحْمِلُ كُلُّ ) * [2] .

[1] القمر آيهء 49 .
[2] الرعد آيهء 8 .

95