و اوصيكم باصحاب محمّد الَّذين لم يحدثوا حدثا و لم يأووا محدثا و لم يمنعوا حقّا فإنّ رسول اللَّه صلَّى اللَّه عليه و آله اوصانا بهم و لعن المحدث منهم و من غيرهم [1] ( شما را به اصحاب محمد ( ص ) توصيه مىكنم ، اصحابى كه بدعتى در دين بوجود نياورده‌اند و به بدعت گذاران پناهى نداده‌اند و حقى را ممنوع نساخته‌اند ، زيرا رسول خدا ( ص ) آنان را به ما توصيه فرموده ، بدعت گذاران از صحابه و غير صحابه را لعنت كرده است ) .
بنا بر اين امير المؤمنين عليه السلام نه تنها كمترين اهانتى بر صحابهء پيامبر نمىكند ، بلكه آنان را مطابق دستور پيامبر و آيات قرآنى و مشاهداتى كه خود در بارهء صحابه داشته است ، كاملا تعظيم و تمجيد مىفرمايد ، پس هر صحابه اى از نظر على توبيخ نشده است . ابن ابى الحديد كه از بزرگان علماى اهل سنت و از رؤساى معتزله است .
در اسناد خطبهء شقشقيه و ساير جملات مشابه آن كه از امير المؤمنين ( ع ) به ثبوت رسيده است ، ترديد نمىكند . بلكه مىكوشد اعتراضات امير المؤمنين ( ع ) را در بارهء خلفا چه در اين خطبه و چه در سخنان ديگرش تأويل و تفسير نمايد . روش علمى و عقيدتى ابن ابى الحديد در خطبهء مورد بحث چنين است كه ما ترجمه مىكنيم : « اگر گفته شود : نظر خودتان را در بارهء اين كلام ( خطبهء شقشقيه ) توضيح بدهيد ، آيا صريح اين كلام چنين نيست كه آنان ظلم كردند و امر خلافت را غصب نمودند پس سخن شما در اين مسئله چيست اگر اين حكم را در بارهء آنان بپذيريد ، طعن به آنان زده‌ايد و اگر نپذيريد ، على ( ع ) را مورد طعن قرارداده‌ايد كه ظلم كردن آنان را بازگو نموده ، به كارى كه كرده‌اند ، بدگوئى نموده است در مقابل اين اعتراض گفته مىشود : امّا گروه اماميه از شيعه ، الفاظ موجود در خطبهء شقشقيه را به معانى ظاهر آنها مىگيرند و مىگويند :

[1] المستدرك ج 3 ص 343 خاتمه ، نقل از دعائم الاسلام - قاضى نعمان مصرى .

306