متأثر مىشود . در صورتى كه سنگ در مقابل دو عامل نسيم و يك دانه شن كوچك ، تاثرى را نمىپذيرد .
انسان از ديدن امتيازات و زيباييها متأثر مىشود ، ولى جمادات و نباتات و ساير جانداران هيچگونه عكس العملى در مقابل آنها از خود نشان نمىدهند . اگر قلمرو انسانها را با طبيعتهاى معتدلشان در نظر بگيريم ، خواهيم ديد استعداد پذيرش آنان از عوامل مؤثر از دو جهت بسيار مختلف است .
جهت يكم - نوع گرايشهاى مغزى و روانى آنان در بارهء واقعيات « جز خود » .
انسانهايى هستند كه واقعيات را تنها از راه عواطف خويشاوندى قبول مىكنند ، بعضى ديگر به احساسات نژادى تسليم مىشوند . دسته اى بوسيلهء احساس خودخواهى با واقعيات روبرو مىگردند . . . انسانهاى ديگرى را مىبينيم كه تنها از راه انديشه‌هاى منطقى ، واقعيات را مىپذيرند ، در حالى كه گروه ديگرى تخيلات را رموز واقعيات مىدانند .
اختلافاتى كه آدميان در پذيرش واقعيات دارند ، رابطهء آنان را با طبيعت و انسانها سخت متفاوت ساخته است . انسانى را مىبينيم كه با مشاهدهء پديده اى كه همگان آن را صدها بار ديده‌اند ، به واقعيت تازه اى منتقل مىشود كه گاهى دگرگونىهاى فوق العاده اى را بدنبال مىآورد .
جهت دوم - خاصيت خود استعداد پذيرنده - چنانكه چشم از روشنايى و رنگها تأثير مىپذيرد و گوش از صداها ، همچنين هر يك از استعدادهاى مغزى و روانى آدمى نيز از موضوعات معينى متأثر مىگردد .
مثلا استعداد انديشهء انسان از چگونگى قضاياى شخصى و قوانين كلى كه انديشه را به حركت درمىآورند به جريان مىافتد ، در صورتى كه استعداد زيبا يابى او در مقابل زيباييها عمل مىكند و همچنين ساير نيروها .
با نظر به اين دو جهت است كه منحصر ساختن پذيرش استعدادها از عوامل مؤثر ، در مقدارى از كليات مشترك و معمولى ، مخالف حسّ و تجربه مىباشد .
پس از اين توضيح ، بايستى يك مطلب مهم ديگرى را هم مورد دقت قرار

179