( براى من روزى بس هيجانانگيز بود كه مردم با ازدحامى سخت به رسم قحطىزدگانى كه به غذايى برسند ، براى سپردن خلافت به دست من از هر طرف هجوم آوردند ) .
هجوم سوختگان لبتشنه به چشمهء آب حيات بود ، يا انتخاب زمامدار انتخاب على بن ابي طالب ( ع ) براى خلافت ، داستانى بس شگفتانگيز است كه هر مطَّلعى از تاريخ بشرى با نظر همه جانبه و دقيق در آن ، اعتراف خواهد كرد كه چنين انتخابى در هيچيك از جوامع وجود نداشته است ، و گمان نمىرود كه تاريخ حتى در آينده هم چنين انتخابى را به خود ببيند . بايد اولا وضع آن دوران را به خوبى مجسم كنيم كه جامعهء اسلامى پس از آن همه شكوفايى در زمان پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله چه روزهاى تيره و تارى بر خود ديد و از آن همه عظمتها و ارزشهاى انسانى كه در اعضاى متشكل اجتماع درخشيدن گرفته بود ، امروز اثرى ديده نمىشود . آن تساوى اوتوپيايى و آرمانى اعلاى انسانى در مقابل حق و قانون و عدالت به كجا رفته است بار ديگر ثروتپرستى و مقامخواهى و گرايشهاى خويشاوندى فضاى جوامع اسلامى را فرا گرفته . قرآن كتاب آسمانى كه از تراكم ثروت و مقام پرستى جلوگيرى ميكند ، چرا مورد عمل قرار نمىگيرد متأسفانه به اضافهء اين كه انسانىترين و شايسته ترين ايده ئولوژى و قوانين تدريجا از افق جامعه ناپديد مىشود ، نوعى بىبند و بارى در مقابل اصول انسانى كه حتى با قطع نظر از اسلام هم مىبايست مراعات شود شيوع و رواج پيدا ميكند ، عظماى مهاجرين و انصار كه شاهد بروز والاترين مختصات انسانى در جامعهء اسلامى بودند ، امروز در حال سرگشتگى و ابهام ناگوارى فرو رفته‌اند .
ابو ذر در تبعيد جان خود را از دست داده است ، ابو ذر كيست ابو ذر يعنى اسلام تجسم يافته در يك فرد انسانى . بيت المال مسلمين طعمهء طمعكاران روزگار گشته ، تاريخ بنظر هشيارانشان مركب از سه روز جلوه مىكند : ديروز از بين رفته ، امروز مبهم ، فرداى مجهول مطلق . اميدها بر باد رفته و

326