ندهيد ، شما را بر حذر ميدارم از كوتاهى كردن در تكاليف ، بپرهيزيد از سستى و كاهلى در ترك افعال شرّ و ناروا ، سپس رو به جمعيّت كرده و گفت : خدايتان رحمت فرمايد مرا در آنچه تقصير كرده‌ام ( يا اگر در اداى پاسخ قصور ورزيدم ) حلال كنيد و درگذريد ، به او گفتم : در آنچه كوتاهى كردى تو را بخشيديم و درگذشتيم ، خداوند تو را پاداش بهشت عطا فرمايد ، همچنان كه چيزهائى را به تو رسيده بود يا در خاطر داشتى ادا كردى ، و آنچه را كه رسانيدنش بر تو واجب بود انجام دادى ، سپس مرا وداع گفت و سفارش كرد : از خداوند پروا كن و تقواى الهى پيشه ساز ، و آنچه را به تو رسانيدم به امّت محمّد صلَّى الله عليه و آله برسان ، به او گفتم : إن شاء الله چنين خواهم كرد ، آنگاه بعنوان خداحافظى گفت : من دين تو را و امانت تو را ( يا امانت الهى را كه نزد تو است و صلاح و تقواى تو را ) به خداوند متعال مىسپارم ، و خداوند پرهيزكارى و پارسائى تو را برايت توشهء راه آخرت سازد ، و به خواست خود تو را يارى دهد تا چنان كه مىخواهد در راه اطاعت از تكاليف و دستورات او گام بردارى ( پايان حديث بلال ) .
و رسول خدا صلَّى الله عليه و آله هنگامى كه خود اذان مىگفت ميفرمود : « أشهد أنّي رسول الله » ( يعنى شهادت مىدهم كه من خود فرستاده و پيام آور خداوند هستم ) و بسيار بود كه چنين مىفرمود : « أشهد أنّ محمّدا رسول الله » ( يعنى : شهادت مىدهم كه محمّد فرستاده و پيامبر خدا است ) زيرا اخبار بهر يك از اين دو صورت وارد شده است ( بنا بر اين ظاهرا گاه آن حضرت نام خود را مىبرده ، و گاه هم به جاى اسم كلمهء

454