سجده كن ، و هر گاه بر سمت راست پيشانيت نيز نميتوانى سجده كنى بر طرف چپ پيشانيت سجده كن يا سمت چپ پيشانى خود را بر زمين گذار ، و اگر بر آن نيز نميتوانى سجده كنى بر پشت دست خود سجده كن ، و هر گاه بر آن نيز نتوانستى سجده كنى ، پس ذقن يا چانهء خويش را بر زمين گذار براى اينكه خداوند عزّ و جلّ در قرآن مجيد فرموده است : * ( إِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِه إِذا يُتْلى عَلَيْهِمْ يَخِرُّونَ لِلأَذْقانِ سُجَّداً ) * - إلى قوله - * ( وَيَزِيدُهُمْ خُشُوعاً ) * ( يعنى : البتّه آنان كه قبل از نزول قرآن دانش به آنان عطا شده وقتى قرآن بر ايشان خوانده شود سجده آنان بر زنخها و صورتهاى خويش بر خاك مىافتند - تا آنجا كه فرمايد - و پيوسته ترسشان را از خداوند تعالى افزون مىكند - سورة الاسرى 109 - 107 ) و ايستادن و گذاشتن دستها و زانوها و انگشتان ابهام بر غير زمين اشكالى ندارد ( بلكه لزوم بر زمين نهادن بىحائل مخصوص پيشانى است ) و بينى خود را بر زمين بگذار يا بساى ( حدّاقل اينست كه بر زمين برسد ) ، و در گذاشتن پيشانى بر زمين براى تو كافى است كه از رستنگاه مو تا ابروها به اندازهء يك درهم بر زمين گذارى ( يعنى اين مقدار موضع سجود است ) و سجود تو يا حالت تو در هنگام سجود بايد همانند فراخى و گشادگى ميان اعضاى شتر لاغر بهنگام خوابيدن يعنى همچون كسى باشد كه آويخته است ( كه كليّهء اعضاى او بسوى زمين ميل كند و كشيده مىشود ) ، و هيچ جزئى يا عضوى از بدنت بر جزئى يا عضوى ديگر متّكى نباشد و اعضاء يك ديگر را نگرفته باشند ( در مواقع شبيه حالت

409