ابتداى هنگام زوال شمس تا وقتى كه خورشيد غروب كند در وقت اشتراك دارند ، هم در اوّل وقت ، و هم در آخر وقت و بر تقدير قبول اين نظر لازم مىآيد كه هر گاه شخص در اوّل وقت مقرّر ( براى دو نماز ) از روى فراموشى و غير عمد نماز عصر را بجا آورد ( از حيث وقت ) نمازش صحيح باشد . و همين طور اگر از وقت هر دو نماز فقط باندازهء خواندن چهار ركعت نماز باقيمانده باشد و شخص نماز ظهر را بجا آورد ، و بپايان وقت مقرّر برسد با توجّه به تقدّم نماز ظهر بر عصر ، بايد نماز او صحيح تلقّى شود . به عكس قول كسانى كه عقيده دارند : از ابتداى زوال به مقدار چهار ركعت مختصّ نماز ظهر ، و همين مقدار از آخر وقت مختصّ نماز عصر است . نظير روايتى كه شيخ الطائفه در تهذيب باسناد خود از داود بن فرقد از بعض اصحاب از امام صادق عليه السّلام نقل كرده كه آن حضرت فرمود : هنگامى كه آفتاب از خطَّ نصف النّهار گذشت وقت نماز ظهر فرا ميرسد تا موقعى كه باندازهء خواندن چهار ركعت كه نماز گزارى بگذرد ، مختص نماز ظهر است - تا آخر خبر . حاصل آنكه در ميان علماء خلاف است : بعضى كه شيخ صدوق مؤلَّف كتاب - رحمه الله - از آن جمله است چنان كه در متن دو خبر گذشته و خبر آينده نظر ايشان ذكر شده اختصاص وقت به ظهر و عصر و مغرب و عشا را به ترتيبى كه گذشت قبول ندارند ، امّا اكثر علماء قائلند كه از وقت زوال تا مقدار چهار ركعت اختصاص به ظهر و همين مقدار از آخر وقت اختصاص به عصر دارد ، و در بقيّه وقت خلافى در ميان علماء نيست كه هر دو نماز اشتراك در وقت دارند ، در نماز مغرب و عشاء نيز همين دو عقيده وجود دارد . بنا بر اين اگر كسى نماز نخوانده باشد تا وقتى كه باندازهء چهار ركعت بپايان وقت باقيمانده دستهء دوّم قائلند كه نماز ظهرش قضا شده ، ولى نماز عصر هنوز قضا نشده و بايد در وقت باقيمانده نماز عصر را ادا نمايد ، و بر عكس اگر كسى در اوّل وقت نماز عصر يا نماز عشاء را از روى غفلت يا فراموشى بجاى آورد قائلين باشتراك آن نماز را صحيح ، و قائلين باختصاص آن را باطل ميدانند . البتّه قائلين باشتراك همانند قائلين باختصاص عقيده دارند كه شخص هر وقت بخواهد نماز ظهر و عصر را بخواند بايد اوّل نماز ظهر و بعد نماز عصر را بجا آورد ، و نيز ابتدا نماز مغرب و پس از آن نماز عشاء را بخواند ، در اين سخن هر دو دسته از علماء متّفق القولاند . و الله اعلم بالصواب )

324