و نماز شب هشت ركعت و شفع دو ركعت [ و وتر يك ركعت ] است و نيز دو ركعت بهنگام صبح . پس اين نمازها مجموعا پنجاه و يك ركعت مىشود ، و كسى كه آخر شب را دريابد و نماز وتر را با نماز شب بجاى آورد آن دو ركعتى كه نشسته پس از نماز خفتن يا عشاء خوانده است به حساب نميآيد ( بلكه تطوّعى است ) و نماز او در شبانه روز پنجاه ركعت خواهد بود زيرا ساعات شب دوازده ساعت و ساعات روز نيز دوازده ساعت و فاصلهء طلوع فجر تا طلوع خورشيد هم يك ساعت است ( يعنى بر رويهم بيست و پنج ساعت است ) پس خداوند عزّ و جلّ براى هر ساعتى دو ركعت نماز در تمامى ساعات شبانه روز مقرّر فرموده است .
توضيح : « اگر چه مسأله تعداد ركعات نماز كه پنجاه و يك ركعت است يا پنجاه ركعت خود موجب بحثهاى فراوانى در ميان علماء شيعه گرديده و مدار همهء مباحث عمده اينست كه آن دو ركعتى كه يك ركعت محسوب مىشود آيا اصالة داخل است يا نيابة عن الوتر ، و منشأ گفتگوها احاديث مختلفى است كه در اين باب وارد شده چنان كه مؤلف - رحمه الله - در علل الشرائع خبرى را بسند ضعيف از ابو هاشم خادم نقل كرده كه او از موسى بن جعفر عليهما السّلام ميپرسد چرا نمازهاى شبانه روزى پنجاه ركعت است و بيش و كم نيست ؟ يا كلينى عليه الرّحمة مرفوعا از امام صادق عليه السّلام روايت كرده كه از آن حضرت ميپرسند علَّت اينكه نمازهاى شبانه روزى پنجاه ركعت است چيست ؟ مع ذلك كلَّه ما در مقام ورود به اين مباحث نيستيم بلكه فقط اشاره بيك نكته و در اينجا بىمناسبت نميدانيم و آن اينكه در مورد ساعات شبانه روز ( كه در متن رويهم بيست و پنج ساعت ذكر شده ) بايد گفت : قبل از پيدايش ساعت به صورت معمول امروزى كه با محاسبات بسيار دقيق علمى و فنى تعيين شده كه هر

296