و تسميهء ماه رمضان به آن به جهت ارتماض و احتراق مكلفانست در آن از جوع و عطش و يا به جهت ارتماض ذنوب در آن و يا به جهت واقع شدن آن در ايام رمض حرارة و اسماى شهود منقولست از لغة قديمه و مراد بانزال قرآن در آن ابتداى انزال آنست و آن در ليلة القدر بوده و يا همهء آن به آسمان دنيا نازل شده و بعد از آن نجم نجم بر حسب احتياج بندگان به دنيا نازل گشته و يا آنكه معنى آنست كه انزل فى شانه القرآن و هو قوله كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ و از حضرت رسالت منقولست كه ( صحف ابراهيم ) در شب اول ماه رمضان نازل شد و تورية شب ششم آن و انجيل در شب سيزدهم آن و قرآن در شب بيست و چهارم از آن و در اين اشعار است به آنكه انزال در آن سبب اختصاص آنست بوجود صوم در آن انتهى كلامه و در كنز آورده كه تسميهء شهر به شهر رمضان جهت اشتهار آنست يعنى به جهت ظهور ان برؤية هلال و در اينمقام از باب اضافه عام است بخاص مانند يوم الجمعة و گويند شهر رمضان من حيث المجموع علم ماه صيام است و لهذا بعضى از اصحاب ما از ائمه هدى نقلكرده‌اند كه لا تقولوا رمضان بل شهر رمضان فانكم ما تدرون ما رمضان يعنى رمضان مگوييد بلكه ماه رمضان بگوئيد چه شما نميدانيد كه رمضان چه چيز است و در اين قول نظر است زيرا كه در اعلام تصرف نميتوانكرد و حال آنكه در حديث آمده كه من صام رمضان ايمانا و احتسابا غفر اللَّه له ما تقدم من ذنبه و بر تقدير تسليم نهى محمول است بر كراهية بجهة مخالفت آن بلفظ قرآن و وجه تسميهء رمضان جهة موافقة آنست بايام رمض حر و يا به جهت ارتماض ايشان در حر جوع و احسن قول ابن سكيت است كه آن ماخوذ است از ( ارمضته و ارمضه و رامضته اى اذا جعلته بين حجرين املسين ثم دققته ) و اين جهت آنست كه صائم طبيعت خود را در ميان دو حجر جوع و عطش مينهد بجهة تليين حواس براى نفس تا نفس معارض آن شود در مقتضاء خود و از خليل بن احمد نقلكرده اند كه اشتقاق رمضان از رمض است و رمض باران خريفست كه عالم را از گرد تابستان بشويد همچنين اينماه همهء گناهان را بشويد و اجود در رفع شهر رمضان آنست كه خبر مبتداء محذوف باشد و تقدير اينكه هى شهر رمضان اى الايام المعدودات و بنا بر قول بنسخ آن مبتدا خواهد بود و خبر آن قوله فمن شهد منكم الشهر زيرا كه در معنى او شرط است اى ( اذا حضر فمن شهد ) و گويند خبر آن الذى است و يا مرفوع ببدل صيام و در اين نظر است زيرا كه صيام شهر نيست و تقدير صيام در شهر رمضان رافع اين نظر است چنان كه از قول صاحب انوار معلوم شد و در مجمع آورده كه در معنى انزال قرآن در ماه رمضان خلافست از ابن عباس و سعيد بن جبير منقولست كه مراد انزال جميع قرآنست در ليلة القدر به آسمان دنيا و بعد از آن بر پيغمبر ص منزل شد در عرض بيست سال و اين مرويست از ابى عبد اللَّه و ابن اسحاق گفته كه ابتداء انزال آن در ليلة القدر است از ماه رمضان و سدى بر آنست كه به آسمان دنيا نازل شده در ليلة القدر آن قدر كه محتاج اليه بوده است در آن سال و بعد از آن بر مواقع نجوم در شهور و ايام به دنيا منزل شده و ثعلبى باسناد خود از ابى ذر غفارى نقل كرده كه