* ( لِغَيْرِ اللَّه ) * براى غير خداى يعنى بنام بتان بكشند مانند باسم اللات و باسم العزى كه در جاهليت ميگفتند يا باسم پيغمبران يا باسم غير ايشان و اهلال در اصل لغت بمعنى رؤية هلال است يق ( اهل الهلال و اهللته ) لكن چون عادت جاريست بر آنكه رفع صوت مينمايند بتكبير در وقت رؤيت هلال از اين جهت تكبير باهلال تسميه يافت و بر مطلق رفع صوت نيز اطلاق ميكنند و اگر چه غير تكبير باشد * ( فَمَنِ اضْطُرَّ ) * پس هر كه درمانده و بيچاره گردد باكراه يا گرسنگى بر وجهى كه خوف تلف يا مرض نفس باشد و هيچ ماكول نيابد كه سد رمق كند * ( غَيْرَ باغٍ ) * در حالتى كه ستم كار نبود بر مضطرى ديگر باستيثار خود بر او يا بقطع طرق يا خروج بر امام عليه السّلام يا عاصى به سفر يا به قصد لذت * ( وَلا عادٍ ) * و نه تجاوز كننده از سد رمق يا از جوعه يا غير باغى در افراط و غير عادى در تقصير و آنچه از مجاهد و سعيد بن جبير منقولست و از ابى جعفر و ابى عبد اللَّه عليه السّلام مرويست آنست كه مراد غير باغيست بر امام معصوم و غير عادى بقطع طريق و طلب معصيت * ( فَلا إِثْمَ عَلَيْه ) * پس هيچ گناهى نيست بر او در تناول آن اين اشاره است به آنكه اكل آن در اصل مباح نيست و رفع حرج و اثم به جهت ضرورت است * ( إِنَّ اللَّه غَفُورٌ ) * بدرستى كه خدا آمرزنده است مر كسى را كه عند الضرورة از اين محرمات بخورد * ( رَحِيمٌ ) * مهربانست بر بندگان برخصت دادن ايشان در اكل محرمات اگر گويند انما مفيد قصر حكم است بر آنچه مذكور شد و حال آنكه بسيارى از محرمات هست كه مذكور نشده گوئيم مراد قصر حرمت است بر آنچه مذكور شد از آنچه استحلال آن كردند نه مطلقا يا قصر حرمت آن بر اختيار كانه قيل ( انما حرم عليكم هذه الاشياء ما لم تضطروا اليها ) از عبد اللَّه بن عباس مرويست كه احبار يهود چون كعب بن اشرف و كعب بن اسد و مالك بن ضيف و حى بن اخطب و غير ايشان قبل از بعثت حضرت رسالت سفله و عوام قوم خود را خبر مىدادند كه نزديك شد كه حق تعالى پيغمبرى از مكه بشما فرستد كه شما را از خمر و زنا و ربا و غير آن از قبايح نهى كند و چون آن حضرت مبعوث شد ترسيدند كه اگر تصديق بنبوت آن حضرت كنند همه مردمان به او بگروند و وظايف و رسومى كه هر سال از ايشان مىگرفتند بايشان نرسد پس تغيير دادند صفات حضرت را كه در تورية مكتوب بود و گفتند پيغمبر آخر الزمان ص ازرق و اشقر و طويل القامة و ابيض اللون باشد و محمد ( ص ) اين صفتها ندارد حق تعالى اين آيه فرستاد * ( إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ ) * بدرستى كه آنان كه مىپوشند از علماى يهود به جهت اخذ رشوه * ( ما أَنْزَلَ اللَّه ) * آنچه فرو فرستاد خداى * ( مِنَ الْكِتابِ ) * از