8 - اتحاد حواس چيست ؟ ودگرگونى تكاملى يا غير تكاملى در حواس چگونه شروع مىشود ؟
جلال الدين اين مسئله را هم متوجه شده مىگويد :
< شعر > پنج حس با يكديگر پيوسته اند زان كه اين هر پنج زاصلى رسته اند صدق بيدارىّ هر حس مىشود حسها را ذوق مونس مىشود چون كه يك حس در روش بگشاد بند مابقى حسها همه مبدل شوند < / شعر > در اين ابيات نخست يك مسئله را مانند اصل ثابت تلقى وباز گو كرده ومىگويد : پنج حس ظاهرى با آن همه اختلاف در فعاليتى كه دارند ، از يك اصل سرچشمه مىگيرند ، اگر اين اصل ثابت نشود ، نظريهء جلال الدين به ثبوت نمىرسد ، زيرا با نظر به اختلاف ساختمان طبيعى حواس واختلاف شرايط ومقتضيات فعاليت آنها . اگر منشأ واحدى كه در جريان دايمى بوده باشد فرض نشود ، وهم چنين فرض ديگرى كه عبارت است از انعطاف آن منشأ بهر يك از حواس پنجگانه ، به اصل مورد توجه جلال الدين ضميمه نشود ، از نظر طبيعت حواس مدعاى جلال الدين به هيچ وجه قابل اثبات نخواهد بود .
به نظر مىرسد اصل ضميمه‌اى كه ياد آور شديم به ثبوت نرسيده است ، يعنى انعطاف طبيعى منشأ مفروض براى حواس پنجگانه مورد پذيرش فيزيولوژيستها وپسيكولوژيستها قرار نگرفته است .
اكنون بايد ديد آيا همان اصلى كه جلال الدين گوشزد مىكند ( وحدت منشأ حواس ) مىتواند امكان دگرگون شدن وهماهنگ گشتن حواس را اثبات نمايد ؟ در اين مسئله استدلال قابل قبولى وجود دارد كه ما به طور اختصار مطرح مىكنيم : امكان تبديل مقتضيات همه حواس به حس لمس چيزى است كه همگان تا حدودى آن را درك مىكنند ، اگر مردم معمولى يك آهنگ موزون را مىشنوند ، آهنگ ساز زبردست آن را لمس مىكند . ومناظر واحدهاى ديدنى را كه انگيزهء به وجود آوردن آهنگ

390