تفسير آيه 83 / قصص در سعد 87 با عبارت " حدثنى جدى على بن ابراهيم عن ابيه عن القاسم بن محمد . . . " آغاز مى شود ; در نسخه ء چاپى ( 2 / 146 ) گوينده خود على بن ابراهيم مى باشد : " حدثنى ابن عن القاسم بن محمد . . . " نيز نك‌ : - › تفسير ( عن ) اهل بيت عليهم السلام .
573 . * - تفسير القرآن / أبو نضر محمد بن مسعود بن محمد السمرقندى العياشي ( زندگى در اوايل قرن چهارم ) ذريعه 4 / 295 ش 1299 سعد السعود 79 درباره اين مؤلف و تأليف او نك‌ : سزگين 1 / 42 ، نوابغ صص 305 - 306 ، Asher - Bar صص 58 - 62 . تاريخ وفات مؤلف در كحاله ( 12 / 20 ) 320 آمده ( وسزگين نيز در " حدود 320 " ياد كرده ) اما Asher - Bar ( ص 240 پاورقى 141 ) خاطر نشان مى سازد كه اين تاريخ در منابع متقدم ثبت نشده است .
ابن طاووس مى گويد كه در " كتاب البهجة " خود ( مفقود ) او براى تفسير آيه 32 / فاطر به تفسير عياشي ( همراه با ديگر منابع ) اشاره كرده است . متن چاپى اين تأليف تنها مشتمل بر نيمه ء نخست اين تأليف است كه تنها هيجده سوره نخست قرآن را در بر مى گيرد . جزء دوم ، در اواخر قرن يازدهم نيز در دست نبوده است : حر عاملي مى گويد " نيمه ء دوم بدست ما نرسيده است " ( وسائل 9 / 3 ص 48 ; نيز : اثبات 1 / 55 ) ; نيز نك‌ :
محمد حسين الطباطبايى مقدمه به تفسير عياشي ج 1 ص د ( = 4 ) . اما ترديدى نيست كه عياشي تفسير خود را تكميل كرده است : نقلهايى از نيمه ء دوم در مجمع البيان ( مث‌ :
18 / 68 تفسير آيه 55 / نور ; 28 / 120 - 121 تفسير آيات 1 - 5 / تحريم ) آمده است . در يك مورد عياشي در نيمه ء اول تفسير ( 2 / 264 ، در تفسير آيه 68 / نحل ) تفسير خود را از آغاز آيه 32 / فاطر نقل مى كند ( من براى اين ارجاع مديون دكتر Asher - Bar مى باشم ) . اما از عبارت ابن طاووس در سعد چنين بر مى آيد كه او به تفسير همه آيه اشاره دارد . بنابراين محتمل است كه او نسخه ء تمام متن را در اختيار داشته است .

545