اتمام رسيد است ( مق‌ : مقدمه الخراسان بر چاپ معاني ص 30 ) . آيا مى توان گفت كه تاريخ مزبور بر نسخه چندان مشخص نبوده و همين سبب اشتباه ابن طاووس شده است ؟
( قرائت مقبول‌تر مى تواند 361 باشد ; وقتى " ثلاثين " بر طبق عادت بدون علائم نوشته شود و بدون " الف " ميانى ، به راحتى با " ستين " اشتباه مى شود . ) ابن طاووس در كوشش خود براى اثبات اين كه خطبه در كتابهاى پيش از نهج البلاغه آمده تنها نبود . ابن ابى الحديد ( 1 / 205 - 206 ) وعلى بن ميثم بحراني ( م 679 ) ( در شرح نهج البلاغه ، تهران 84 - 1378 ج 1 صص 252 - 253 ) هر دو از چنين كتابهايى آگاهى داشته اند . ابن ابى الحديد به برخى از تأليفات أبو القاسم بلخى ( م 319 ) اشاره مى كند و او وبحراني نيز از كتاب الانصاف أبو جعفر بن قبه شاگرد بلخى ياد مى كنند . بحراني نسخه‌اى از كتاب الانصاف را ديده كه در آن خط وزير أبو الحسن على بن محمد بن الفرات ( م 312 ) بوده است ; اما تنها اين ابن طاووس است كه به معاني الاخبار استناد كرده است ; نيز مق‌ : الاميني ، الغدير 7 / 82 - 85 .
نقلهاى ديگر از معاني مشكلى ندارند . آنها عبارتند از : فتح الابواب = معاني 142 - 143 ; فلاح 119 - 120 / 112 = معاني 114 - 115 ; فلاح 120 / 112 - 113 = معاني 170 ; فلاح 94 / 89 = معاني 314 ; فلاح 95 / 90 اشاره دارد به معاني صص 313 - 315 ( بابى درباره " الصلاة الوسطى " ) ; فلاح 144 - 150 / 133 - 139 ( در اينجا تنها نام مؤلف آمده است ) = معاني 34 - 39 ; غياث 10 = معاني 39 .
328 . * * + معاني القرآن / أبو الحسن على بن سليمان الاخفش الاصغر ( م 315 ) سعد السعود 22 ، 252 درباره مؤلف نك‌ : سزگين 8 / 174 ; كتابي با عنوان " تفسير معاني القرآن " بين تأليفات وى ياد شده ( كحاله 7 / 104 ) اما ظاهرا بدست ما نرسيده است . ابن طاووس با توضيح اخفش از كلمه " درى " در آيه 35 / نور مناقشه مى كند .
329 . * * ؟ معاني القرآن / محمد بن جعفر المروزى ( زندگى در ميانه قرن چهارم ؟ )

379