مقدمه ناشر در قرن چهارم هجرى ، تشيّع داراى دو مكتب و مشرب فكرى در دو نقطه از بلاد اسلامى بود : مكتب بغداد و مكتب قم ، اين دو مكتب در اصل ، هيچ گونه تعارض و تقابلى با يك ديگر نداشتند اما در شيوهء نگرش به بحثهاى كلامى و اعتقادى و فقهى تفاوتهاى ويژه اى داشتند . مكتب بغداد كه نمايندهء آن شيخ مفيد و سيد مرتضى و شيخ طوسى و شاگردانشان بودند در عين استفاده از احاديث معصومين ( ع ) به روشهاى عقلگرايانه و نقادانه هم توجه خاص داشتند ، ولى مكتب قم كه نمايندهء آن شيخ صدوق و استادان و شاگردان او بودند ، با حديثگرايى و تعبد در روايات ، از به كارگيرى عقل در موضوعات دينى پرهيز داشتند و يا آن را به حدّ اقلّ رسانيده بودند . شايد علت اين تفاوت ، ويژگيهاى محيط زندگى اين بزرگواران باشد ، چون در بغداد شيعيان مستقيما با اهل تسنّن تماس داشتند و بايد مسائل را به گونه اى مطرح مىكردند كه براى آنان قابل پذيرش باشد ولى در قم چنين نبود و استناد به حديث معصومين ( ع ) مىتوانست قول فصل باشد [1] .
شخصيت بارز و برجستهء مكتب قم بىترديد ، شيخ صدوق محمد بن على بن بابويه قمى متوفى ( 381 ه ) بود كه با مسافرتهاى خود و استماع احاديث از مشايخ ، ثروت عظيمى از سخنان معصومين را اندوخته بود و مهمتر اينكه خداوند به او اين توفيق را داده بود كه اين ميراث گرانبها را با تأليف كتابهاى متعدد به آيندگان تحويل دهد و مىتوان گفت كه شيخ صدوق حقّى بزرگ و يا بزرگترين حق را در پاسدارى و انتقال احاديث معصومين به نسلهاى بعدى دارد . او حدود سيصد جلد كتاب از خود به يادگار گذاشته است .
كتابهاى حديثى شيخ صدوق بسيار متنوع است و هر كدام با تبويب و فصلبندى خاصى نگارش يافته و هر يك عطر و طعم خاصى دارد و متأسفانه برخى از كتابهاى او در طول زمان از ميان رفته و به دست ما نرسيده است كه از آن جمله مىتوان از كتاب

[1] در باره جزئيات تفاوتهاى اين دو مكتب رجوع شود به مقالهء « مقايسه اى ميان دو مكتب فكرى شيعه در قم و بغداد در قرن چهارم » به قلم يعقوب جعفرى كه در مجموعه مقالات كنگره شيخ مفيد چاپ شده است .