له اعداؤه و خصومه بالفضل » ( 1 ) من چه بگويم نسبت به كسى كه حتى آنهايى كه دشمن او بودند فضيلت و كمالات او را قبول داشتند . بعد مىگويد : مىدانيد كه وقتى بنى اميّه بر كشور اسلامى استيلا پيدا كردند به هر نحوى در شرق و غرب كشور اسلامى سعى مىكردند نور على را خاموش كنند و نام على ( عليه السلام ) را از ميان بردارند و اشخاص را واداشتند كه براى حضرت على ( عليه السلام ) معايب درست كنند و در مذمت حضرت على ( عليه السلام ) شعر بگويند ، حديث دروغ در مذمت آن حضرت جعل كنند و در خطبه هاى نمازهايشان على ( عليه السلام ) را لعن كنند ، اگر كسى مدح حضرت على ( عليه السلام ) را مىكرد او را مىگرفتند و زندان مىانداختند و گاهى از اوقات مىكشتند ; با اين كه بنى اميّه اين قدر كنترل كردند كه هيچ فضيلتى براى حضرت على ( عليه السلام ) نقل نشود و مذمت و لعن هم مىكردند ، باز بيش از پيش مقامش روشن تر شد و مقام والايى پيدا كرد ، مانند مشك كه هرچه پوشانده شود باز هم بوى خود را منتشر مىكند .
على ( عليه السلام ) سرچشمه علوم مختلف ابن ابى الحديد مىگويد : علم علماى رشته هاى مختلف بالاخره به حضرت امير ( عليه السلام ) منتهى مىشود ، بعد مىگويد : مثلا مهمترين علوم ما علم كلام و معارف اسلامى است كه راجع به شناختن خدا و پيغمبر و معاد و مانند اينهاست ; چون اهل سنّت در اعتقاد به اصول دين دو دسته‌اند : يك دسته از آنها معتزلى هستند كه ابن ابى الحديد هم معتزلى بوده‌است ، و دسته ديگر اشعرى . مىگويد : آنهايى كه معتزلى مذهب اند همه علمشان به و اصل بن عطا مىرسد كه رييس معتزله است و شاگرد پسر محمّد حنفيّه است ، پسر محمّد حنفيه هم معارف را از پدرش محمّد حنفيه گرفته و محمّد حنفيه هم از پدرش حضرت على ( عليه السلام ) ; اين مربوط به معتزله . اما اشاعره علمشان منتهى مىشود به ابوالحسن اشعرى ،

1 - شرح ابن ابى الحديد ، ج 1 ، ص 16

73