ابن ابى الحديد مىگويد : اگر كسى بگويد از اين كلام حضرت على ( عليه السلام ) معلوم مىشود تا حالا خلافت بى جا بوده است و الآن به جاى خود منتقل شده ، ما جواب مىدهيم كه حضرت على ( عليه السلام ) نمىخواهد خلافت خلفا را تخطئه كند ، بلكه چون حضرت على بر آنها امتياز داشته و لياقتش براى حكومت بيشتر بوده ، از نظر علم ، شجاعت و سابقه على احق بوده ، اما شرايطى بوده كه نمىشد خلافت به حضرت على برسد ، و الآن كه به آن حضرت رسيده فرمود : حق به اهلش برگشته است ، در حقيقت حضرت على ( عليه السلام ) مىگويد : هرچند من اهل خلافت بودم ولى روى جهاتى كه خدا مصلحت دانست بايد ديگران خليفه باشند ، و الآن حكومت به آن كه علمش زيادتر بود و فضيلتش زيادتر بود برگشت .
ولى به نظر ما شيعيان ظاهر عبارت حضرت اين است كه حكومت تا حال بر خلاف بوده است . شارحان نهج البلاغه نوعاً گفته اند : « اذ » زيادى است ; بعضى هم گفته اند : به معناى « قد » است ; و محتمل است به معناى مطلق زمان باشد ; يعنى الآن زمانى است كه حق به اهلش برگشت . ( 1 ) والسّلام عليكم و رحمة الله و بركاته و الحمد لله ربّ العالمين و صلّى الله على محمّد و آله الطّاهرين .
< / لغة النص = فارسي >

1 - منهاج البراعة ، ج 2 ، ص 323 و 324 ; و شرح عبده ، ص 25

640