حكيماً متعالياً » و اين صانع همين طور كه عالم و قادر است حكيم هم هست ، يعنى كارهايش مطابق حكمت است ، « متعالياً » يعنى فوق ماست و جسم نيست ، بنابراين نمىشود كه مستقيم با همه ما تماس داشته باشد و ما مصالح و مفاسدمان را مستقيماً از او جويا شويم ، « لم يجز ان يشاهده خلقه » قهراً ممكن نيست كه خلق خدا او را مشاهده كنند ، « و لايلامسوه فيباشرهم و يباشروه و يحاجّهم و يحاجّوه » و مردم نمىتوانند خدا را لمس كنند و مستقيماً با او برخورد داشته باشند و از او مصلحت خود را جويا شوند و با او گفت و شنود و استدلال كنند ، و از طرفى ما نياز داريم كه راه و رسم زندگى به ما نمودار شود و به قول ابوعلى سينا نياز ما به پيامبران از نياز به ابرو و پلك چشم و گودى كف پا بيشتر است . « ثبت ان له سفراء فى خلقه » پس بايد كسانى بين ما و خدا واسطه باشند ، « يعبّرون عنه الى خلقه و عباده » كه اينها زبان گوياى خدا براى بندگان او باشند ، « و يدلّونهم على مصالحهم و منافعهم » و مردم را بر آنچه كه مصلحت و منافعشان در آن است راهنمايى كنند ، « و ما به بقاؤهم و فى تركه فناؤهم » و آنچه را كه وسيله بقاى مردم مىشود كه اگر آن را ترك كنند فانى مىشوند ، به آنها يادآور شوند .
البته انسان با مردن فانى نمىشود ، و مراد از فانى شدن در اينجا اين است كه اگر چيزى را كه باعث كمال است انسان ترك كند به چاه ويل جهنم مىافتد كه در حقيقت اين فناست . « فثبت الآمرون و النّاهون » پس ثابت شد كه بايد كسانى باشند كه امركننده ما باشند - يعنى به ما چيزهايى را فرمان بدهند كه مصلحت است - و نهى كننده و باز دارنده از چيزهايى باشند كه به ضرر ماست ; « عن الحكيم العليم فى خلقه » از ناحيه خداى حكيم و عليم در خلق او . علّت اين كه اينجا حكيم و عليم را قيد مىكند براى اين است كه خداوند به مصالح ما عالم است و حكمت هم دارد ، يعنى كارى را كه مصلحت است انجام مىدهد . « و المعبّرون عنه عزّوجلّ » و پيامبرانى كه از طرف خدا تعبيركنندگان هستند ، يعنى زبان گوياى حق هستند

460