منتقل مىشوند و برخى در متن اصلى مىمانند و لذا دقيق ترين برگردان نيز نمىتواند جايگزين متن اصلى شود ، زيرا هيچ ترجمه‌اى وفادار به تمام متن اصلى نخواهد بود .
2 - شروح ناقص : عمده كتبى كه در شرح نهج البلاغه تحرير شده‌اند ، شرح خطبه يا خطبه ها ، شرح نامه يا نامه ها و يا شرح قسمتى از نهج البلاغه است . برخى از شروح نيز موضوعى هستند ، مانند اين كه درباره نبوّت يا اصولاً عقايد به گزينش و بيان و شرح سخنان امام على ( عليه السلام ) در نهج البلاغه كه مرتبط با موضوع است پرداخته‌اند ; پاره‌اى از اين كتابها مانند شرح عبده مبسوط است ، امّا فقط بخشى از نهج البلاغه را شامل مىشود .
3 - شروح كامل : از شروح كامل مىتوان دو شرح را نام برد كه يكى شرح و تفسير نهج البلاغه محمّدتقى جعفرى است و ديگرى شرح ابن ابى الحديد معتزلى . شرح نسبتاً كامل ديگرى ترقيم يافته‌است به نام شرح نهج البلاغه « المقتطف من بحارالانوار للعلامة المجلسى » ( 1 ) . شرح مذكور بر پايه چهار شرح از ابن ميثم ، ابن ابى الحديد ، راوندى و كيدرى تنظيم و تصحيح شده ; و توضيحات كلام حضرت على ( عليه السلام ) را از خلال بحارالانوار اخذ كرده‌است ; اين شرح در حقيقت شرحى نقلى به شمار مىآيد .
در مورد شروح بايد به اين نكته توجّه داشت كه در اغلب آنها بيش از آن كه مطالب مسطور عبارت از شرح مفاد نهج البلاغه باشد ، مشتمل است بر شرح افكار پراكنده مقرّر آن . شارح از مجموعه‌اى از مباحث عقلى و ذهنى و اجتماعى و . . . پراكنده در حول محور يكى از سخنان امام استفاده كرده و به بهانه كلام امام فصل كشافى از افكار و انديشه هاى خويش را به ميان نهاده‌است ، به گونه‌اى كه اگر سخن امام را از ميان مجموعه گفتارها برداريم هيچ خللى ايجاد نشده ، و گويى نويسنده‌اى به نگارش اثرى در تبليغ انديشه هاى شخصى خويش پرداخته‌است . اين قبيل كتابها كمتر در خدمت شناختن محتواى سخن امام بوده ، امّا در عين حال

1 - اين كتاب توسط آقاى على انصاريان استخراج و تنظيم شده‌است .

44