تا هنگامى كه مادّه تكامل پيدا نكند ، از طرف خداوند متعال عقل و تميز به آن داده نمىشود ، و قبل از رسيدن به مرحله تجرّد و تكامل امكان ندارد داراى شعور و ادراك گردد ، و انسان شدن انسان به همان شعور و عقل است و قبل از آن نمىشود مورد خطاب و عهد و پيمان قرار گيرد ، ما تا انسان كامل نشديم معنا ندارد كه از ما عهد و پيمان بگيرند ، قرآن مىفرمايد : ( حتّى اذا بلغ اشدّه و بلغ اربعين سنة ) ( 1 ) وقتى انسان به چهل سالگى و به رشد خود مىرسد .
پس در اين مورد چه بگوييم ؟
ايشان فرمودند : مراد از آن عهد و پيمانى كه خداوند گرفت عهد و پيمانى است كه در ذات و فطرت و خميره وجود انسان گذاشته شده است ، كه در روايات هم داريم : « كلّ مولود يولد على الفطرة » ( 2 ) مردم را خداوند با فطرت الهى خلق نمود ; يعنى اصلا خلقت انسان طورى است كه در خميره ذاتش توجّه به عالم ديگرى هست . هر يك از ما هر اندازه خودبين و متكبّر باشيم وقتى در خود فرو مىرويم درمى يابيم كه وابسته به جايى هستيم و احتياج درونى خودمان را مىيابيم ، و لذا از حوادث و ناملايماتى كه پيش مىآيد وحشت داريم .
اگر ما خودمان را مستقل و بى نياز مىيافتيم در تلاش نبوديم كه براى آينده كار كنيم ، ما در مقابل حوادث خواهى نخواهى تسليم هستيم ، معلوم مىشود ما احتياج خودمان را و اين كه از جايى سرچشمه مىگيريم مىيابيم ، فقر و احتياج در ذاتمان سرشته شده است ، آيه شريفه قرآن مىفرمايد : ( يا ايّها النّاس انتم الفقراء الى اللّه و اللّه هو الغنىّ الحميد ) ( 3 ) اى مردم شما به خدا محتاج هستيد و خدا بى نياز از ستايش مىباشد .

1 - سوره احقاف ، آيه 15 2 - بحارالانوار ، ج 3 ، باب 11 ، ص 281 3 - سوره فاطر ، آيه 15

427