ما الاستغفار » مادرت به عزايت بنشيند آيا مىدانى استغفار چيست ؟ « الاستغفار درجة العلّيين » استغفار درجه علّيين و درجه مردمان بلندپايه و بلندمقام است ، « و هو اسم واقع على ستّة معان » اگر مىخواهى توبه تو قبول شود شش كار بايد انجام دهى تا خداوند توبه تو را بپذيرد :
« اوّلها : النّدم على ما مضى » اوّل اين كه از گذشته هايى كه انجام داده اى پشيمان شوى . اگر كارهاى خلافى انجام داده اى ، مثلا احتكار كرده اى يا مال مردم را خورده اى و يا به آنها زور گفته اى و . . . بايد پشيمان شوى .
« و الثّانى : العزم على ترك العود اليه ابداً » دوّم اين كه تصميم بگيرى كه ديگر آن كار را انجام ندهى .
« و الثّالث : ان تؤدّى الى المخلوقين حقوقهم حتى تلقى اللّه املس ، ليس عليك تبعة » سوّم اين كه حقوق مردم را بپردازى تا خدا را ملاقات كنى با پاكى ، كه در آن حال بر تو زيان و گناهى نباشد .
اگر چنانچه كسى حقوق مردم را پايمال كرده و ثروتى تهيه كرده است ، بايد اگر صاحبش را مىشناسد به او بدهد و اگر نمىشناسد به عنوان « ردّ مظالم » ( استرداد مظلمه هايى كه انجام گرفته است ) صدقه بدهد ، البته احتياطش اين است كه اين كار به اذن حاكم شرع باشد و ثواب صدقه را هم هديه به صاحبش كند .
« و الرّابع : ان تعمد الى كلّ فريضة عليك ضيّعتها فتؤدّى حقّها » چهارم آن كه تصميم بگيرى هرچه بر تو واجب بوده و آن را از دست داده اى حق آن را به جا آورى . اگر نماز ، روزه ، حج خانه خدا يا خمس و زكات را تضييع كرده اى بايد حقش را بپردازى ، خلاصه هم بايد « حق النّاس » را بپردازى و هم « حق اللّه » را .
اگر چنانچه كسى وجوهات مالش مثل خمس و زكات را نپرداخته است ، با گفتن « استغفر اللّه » درست نمىشود ، بايد اين مقدار را بپردازد .
« و الخامس : ان تعمد الى اللّحم الّذى نبت على السّحت فتذيبه بالاحزان حتى

392