مى خواهد بگويد همه قواى من حتى قوّه واهمه من مطيع عقلم هستند .
انسانهاى كامل قوّه واهمه شان هم مطيع عقلشان مىشود ، و شيطان در افرادى مىتواند مؤثر باشد كه اختيار خود را به قوّه واهمه بدهند ، اما در ( عبادك منهم المخلصين ) ( 1 ) ( بندگان خالص خدا ) نمىتواند مؤثر باشد ، بلكه در اين گونه افراد خالص و مخلص همه نيروها و حتى شيطان آنها هم در برابرشان مطيع و خاضع خواهند بود . بالاخره خواسته اند بگويند داستان آدم و حوّا تقريباً كنايه از اين معانى است .
البته عرض كردم كه ما نمىتوانيم بگوييم : صد درصد اين معنى مراد باشد . احتمال مىرود كه اين هم مراد باشد ، چنانچه فرموده اند قرآن ظاهر و باطن دارد ، باطنش هم باطن دارد ، ممكن است هم ظاهرش مراد باشد و هم باطنش مراد باشد ، و شايد هم همين معنايى باشد كه گفته شد . ( 2 ) والسّلام عليكم و رحمة الله و بركاته

1 - سوره حجر ، آيه 40 2 - حقيقت ديگرى كه در اين داستان نهفته است اشاره به سرشت پيچيده و دو گونه اى نفس انسان است كه در معركه آزمايش و كشاكش تمايلات درونى او ظاهر مىشود . انسان از هر چيزى كه ممنوع شد حرص و ولعش به آن بيشتر مىشود - شجره ممنوعه‌ و لذا مىگويند : « الانسان حريص على ما منع » ; و عقل انسان كه نمودى از جنبه الهى و آسمانى اوست انسان را از گرفتار شدن در دام حرص و ولع نهى مىكند و به او وعده برترى از ملك و مسجود قرار گرفتن را مىدهد ، ولى تمايلات مختلف او كه نمودى از جنبه مادّى و زمينى و شيطانى او هستند او را به عصيان و شكستن حريم نهى و منع دعوت مىنمايند و فلاح او را در آن نويد مىدهند ، نوعاً انسانها گرفتار همين دام مىشوند ، در اين كشاكش است كه انسانها آزمايش مىشوند . ولى در وجود انسان استعداد بازگشت به راه صواب نيز نهفته است ، با اراده قوى و توجهات ربوبى است كه مىتواند به آن راه برگردد و به كمال مطلوب برسد . به هرحال از داستان حضرت آدم و شيطان نكات فوق به عنوان نمونه به خوبى استفاده مىشود .

384