نويسنده مذكور سپس اين حقوق را در عالى ترين حدّ خود در نهج البلاغه تعقيب مىكند و به آن مستند مىسازد . ( 1 ) از جمله در فرازى از مقاله خود مىنويسد :
« مسلمان و غيرمسلمان در حقوق مساوى هستند بهويژه در حق حيات ; امام على ( عليه السلام ) در اين زمينه مىگويد : « خون غيرمسلمان مانند خون ماست » و نيز مىفرمايد : « خون مسلمان مانند خون ذمّى - غيرمسلمانى كه در جامعه اسلامى و تحت حمايت آن است - محترم است » ; همچنين در برابر قانون و اموال عمومى مساوى هستند » .
مدارك و مستندات اين حقوق در مقاله فوق مضبوط است .
همان على كه وقتى خلخال از پاى يك زن اهل ذمّه مىربايند ، صرف نظر از عقيده و ايدئولوژى آنان بر اين ستم ناراحت مىشود و مىگويد : « اگر مسلمانى از اندوه اين ستم بميرد قابل سرزنش نيست » . ( 2 ) و در نامه به مالك اشتر كه مأمور به حكومت مصر بود ، درباره رعايت حقوق مردم مصر مىنويسد : « فانّهم صنفان : امّا اخ لك فى الدّين او نظير لك فى الخلق » ( 3 ) مردم مصر - كه تو بر آنان حكومت مىكنى - يا برادر دينى تو هستند ( اگر مسلمانند ) و يا نظير تو هستند در خلقت ( يعنى آنان كه مسلمان نيستند بالاخره همنوع تو و انسانند ) .
اساس اسلام بر عدالت و رعايت حقوق همه افراد استوار است . على ( عليه السلام ) هيچ نوع اجبارى را در امر حكومت و حتى پذيرفته شدن رهبرى خويش از سوى مردم تجويز نمىكرد . او در نخستين روزهاى خلافت كه ايام بيعت بود به آن دسته از يارانش كه از بيعت نكردن برخى از صحابه پيامبر ، مانند سعد بن ابى وقاص و عبدالله بن عمر ، با حضرت على ( عليه السلام ) نگران بودند فرمود : « هر كس را كه نمىخواهد

1 - نهج البلاغة و الفكر الانسانى المعاصر ، المستشار الثقافى للجمهورية الاسلامية الايرانية بدمشق ، رجب 1414 ه‌ . ق ، مقاله : حقوق الانسان فى نهج البلاغة ، الدكتور حسين الزين ، ص 93 الى 103 ; و ايضاً مقاله : حقوق الانسان فى نهج البلاغة ، الدكتور على صادق الشيخ عمار ، ص 125 الى 136 2 - نهج البلاغه ، خطبه 27 3 - نهج البلاغه ، نامه 53

38