در حقيقت آنچه روح عبادت است انقياد كامل و تسليم مطلق در برابر خداوند است ، اين روحيه موجب كمال و رشد معنوى انسان است ; و آنچه موجب سقوط و هلاكت ابدى مىشود ، پيدا شدن روحيه طغيان و تكبّر در برابر حق تعالى است .
سؤال و درخواست شيطان از خدا در بعضى از روايات آمده شيطان پس از رانده شدن از بهشت و سقوطش پيش خدا ، به خدا گفت : من خيلى تو را عبادت كردم حالا پاداش من چه مىشود ؟ جواب آمد كه تو حالت تكبّر و خودبينى پيدا كردى و عبادتهاى خود را تباه كردى و اگر چيز ديگر و حاجتى غير از پاداش مىخواهى بگو ، گفت : حاجت من اين است كه تا روز قيامت زنده باشم ( 1 ) و بر اولاد آدم مسلّط باشم و همچون جريان خون در رگ و ريشه بنى آدم ، بر افكار و انديشه آنان احاطه داشته باشم ، به نحوى كه من آنها را ببينم ولى آنها مرا نبينند ; و خدا خواسته او را اجابت نمود .
در بعضى روايات هست كه شيطان شش هزار سال خدا را عبادت كرد ( 2 ) در حالى كه معلوم نيست اين سالها از سالهاى دنيا بود يا از سالهاى آخرت ; و سالهاى آخرت ، هر روزش هزار سال مىباشد ; ( 3 ) شيطان يك چنين سابقه اى در عبادت داشت ولى با پيدا شدن حالت تكبّر و خودبينى سابقه و ارزش او از بين رفت ( 4 ) . اين است كه حضرت مىفرمايد : « و تعزّز بخلقة النّار ، و استهون خلق الصّلصال » .
والسّلام عليكم و رحمة الله و بركاته

1 - جريان تقاضاى زنده ماندن شيطان تا روز قيامت در سوره اعراف آيه 15 ، و سوره حجر آيه 37 ، و سوره ص آيه 80 آمده است ; همچنين در تفسير نور الثقلين ، ج 2 ، ص 9 2 - تفسير عياشى ، ج 2 ، ص 242 3 - سوره حج ، آيه 47 4 - نهج البلاغه ، خطبه 192

337