بود ، امّا در همين لحظات كسانى به سقيفه شتافتند تا در غياب على ( عليه السلام ) سهم خويش را از قدرت بجويند و افسار خلافت را در دست گيرند ; با اين همه على ( عليه السلام ) مصلحت جامعه و حكومت نوپاى اسلامى را قربانى خلافت خويش نكرد ، و همين خود به تنهايى براى شناختن عظمت او كافى است . با شناختن ناراضيان و دشمنان دوره خلافت پنج ساله على ( عليه السلام ) پس از بيست و پنج سال حكومت ديگران - ناراضيانى كه از اشراف و طمّاعان و جاه طلبان و مقدّسان بودند و برخى بعدها نادم گرديدند - نيز مىتوان على ( عليه السلام ) و منش و روش او را شناخت . نهج البلاغه تراويده چنين روح بزرگى است .
به همين سبب در نهج البلاغه كه گلچينى از سخنان آن حضرت است و خود نماينده‌اى از روح بزرگ على ( عليه السلام ) ، اخلاق على ( عليه السلام ) ، حكومت و روش حكومت على ( عليه السلام ) و . . . است ، شخصيتى را مىبينيم كه هر صفحه از كتابش منشورى از حقيقت است و در هر صفحه نورى را به رنگى مىتاباند و جلوه‌اى از حقيقت را به كرشمه و رنگ و لباسى در مىآورد و از هر بعدى سخن مىگويد ; چنان كه به قول آيت الله طالقانى ( رحمه الله ) :
« شخص بى اطلاع از شخصيت على ( عليه السلام ) درباره وحدت گوينده دچار ترديد مىشود » . ( 1 ) « گاهى سخن او در ميدان نبرد و گاه بر منبر كوفه و گاهى در چاه و تنهايى است ، در اوج تواضع مىگويد : مرا مانند شاهان ساسانى بدرقه نكنيد . در تنهايى مىگريد و راز و نياز و سر به مهر دارد و . . . » . ( 2 ) در كتاب شريف نهج البلاغه درباره مبدأ و معاد ، آفرينش ، وحى و نبوّت ، اخلاق و سياست ، فلسفه و ادبيات ، اقتصاد ، اجتماع ، مدنيّت ، تاريخ و قضاوت سخن گفته شده‌است ، و هرچند متأسفانه از هر كدام سخنى كوتاه مانده و گلچين شده‌است امّا كوتاه است و پربار .

1 - نهج البلاغه آيت الله طالقانى ، ص 7 2 - همان ، ص 8 تا 11

33