عالم ديگر داريم ، چنانچه نسبت به بعد از مرگ اين معنا مسلّم است كه ما پس از مرگ به عالم برزخ و از عالم برزخ به عالم قيامت مىرويم . عالم برزخ همان عالم مثال است و نمونه آن در اين عالم خواب است ، چيزهايى كه در خواب مشاهده مىشود و لذّتها يا ناراحتى هاى آن همگى وجود مثالى دارند ، موجودات عالم خواب جسم هستند و طول و عرض و عمق دارند ولى جسم مادّى نيستند و به آن تجرّد برزخى و مثالى گفته مىشود .
پس هر يك از ما ، دو بدن دارد : يكى بدن مادّى و ديگرى مثالى ، كه در باطن بدن مادّى وجود دارد و همان است كه در خواب فعّال مىباشد و از بدن مادّى جدا مىشود .
بنابراين همان گونه كه هر فردى در دنيا علاوه بر وجود مادّى يك وجود مثالى و برزخى دارد كه در خواب ظاهر مىشود ، قبل از اين كه در اين عالم موجود شود در يك عالم ديگرى يك وجود مثالى داشته است و به آن عالم ملكوت مىگويند و نمونه هاى عالم ناسوت در آن موجود است منتها قبل بودن آن نسبت به اين عالم طولى است - نظير قبل بودن علت نسبت به معلول - نه زمانى ، زيرا حركت و زمان در عالم مجردات تصور نمىشود ، و اين كه در قرآن آمده : ( و كذلك نرى ابراهيم ملكوت السّموات و الارض ) ( 1 ) و ما ملكوت آسمانها و زمين را به ابراهيم نشان مىداديم ، مقصود عالمى است كه صفحه تمام نماى اين عالم است و هرچه اينجا هست در آنجا منعكس است . ( 2 ) عالم مثال در قوس نزول و صعود پس ما يك عالم مثال پيش از ناسوت داريم و يكى بعد از آن ، و در حقيقت هر دو

1 - سوره انعام ، آيه 75 2 - اسفار ، ج 3 ، ص 512

436