ديگرى براى خدا درست كرده ، معلوم مىشود خدا در فاعليت احتياج به غير دارد ; بنابراين خدا فاعليتش به وسيله آلات نيست ، اين بنّا است كه به وسيله بيل و كلنگ كار مىكند و فاعليتش به حركت است ، آلت كار هم دارد ، يعنى وسيله و ابزار كار دارد ، اما خدا فاعليتش فاعليت الهى است كه به صرف اراده از عدم به وجود مىآورد ، و مثال نازل آن ايجاد تصورات توسط روح و نيز صحنه هايى كه در خواب به وجود مىآيد مىباشد ، و هر اندازه تجرّد نفس بيشتر شود خلاقيت او نيز قويتر مىشود ، لذا در عالم برزخ روح انسان در خلاقيت قويتر از عالم دنياست و در آخرت نيز قويتر از عالم برزخ مىباشد .
فاعليّت الهى اولياء خدا در دنيا البته اولياء خدا در همين دنيا هم اين طورى هستند ، حضرت رضا ( عليه السلام ) اراده مىكند آن دو شير روى پرده شير واقعى مىشوند ، حتى انسان را هم مىدرند ، ( 1 ) براى اين كه در همين عالم هم تجرّد نفسش قوى است و با اين كه توجّه به بدن دارد تجرّدش قوى است و به صرف اراده شير را موجود مىكند و شير روى پرده شير واقعى مىشود . پس فاعليت خدا فاعليت الهى است نه فاعليت طبيعى .
در اينجا حضرت به دو قسم فاعل اشاره كرده اند :
فاعل طبيعى : و آن فاعل حركت است و با آلت هم هست يعنى ابزار كار دارد . اما فاعل الهى : فاعل حركت نيست و ابزار كار هم ندارد ، بلكه از كتم عدم به صرف توجّه و اراده به عرصه وجود مىآورد .
والسّلام عليكم و رحمة الله و بركاته

1 - عيون اخبار الرّضا ، ج 2 ، ص 171 ; و بحارالانوار ، ج 49 ، ص 184

214