مى باشد ، و معتزله مىگويند : ذات خدا نايب صفات اوست و او صفت ندارد .
« و لا نعت موجود » « نعت » يعنى « رسم » يعنى حق تعالى صفت عَرَضى هم ندارد و تعريف به عَرَض هم نمىشود براى او كرد ، زيرا صفتى كه زائد بر ذاتش باشد ندارد و چيزى بر او عارض نمىشود ، زيرا اگر چيزى بخواهد محلّ عوارض باشد خودش حادث مىشود ، و در ذات حق تعالى تجدد و عروض راه ندارد .
« و لا وقت معدود » يعنى زمان معيّنى هم ندارد ، ابن ابى الحديد « وقت معدود » را چنين معنا مىكند : اين كه گفتيم ذات حق تعالى جنس و فصل ندارد و از سنخ اجسام و اين جور چيزها نيست ، اين مطلب فقط در اين دنيا نيست بلكه در آخرت هم همين طور است . براى اين كه اشاعره كه يك دسته‌اى از متكلّمين اهل سنّت اند مىگفتند : خدا در دنيا قابل رؤيت نيست اما در آخرت قابل رؤيت است ، و براى مطلب خود به آياتى از قرآن تمسك مىجستند مثل : ( وجوه يومئذ ناضرة ، الى ربّها ناظرة ) ( 1 ) چهره هايى در روز قيامت تازه و خرّم هستند و به پروردگارشان نگاه مىكنند ; پس خدا در قيامت قابل رؤيت است . ابن ابى الحديد مىگويد : اين كه حضرت على ( عليه السلام ) مىفرمايد : حق تعالى صفات ممكنات را ندارد و در وقت معيّنى نيست ، يعنى حتى در قيامت هم خدا قابل رؤيت نيست ، و اين ردّ حرف اشاعره است . ( 2 ) نقد و توجيه كلام ابن ابى الحديد اشكالى كه به ابن ابى الحديد وارد است اين است كه حضرت مىفرمايد : « ليس لصفته » . حضرت نفرمود ذات حق حدّ محدود ندارد . شما چطور « ليس لصفته » را « ليس لذاته و كنهه » معنى مىكنيد ؟ اين خلاف اصطلاح است .

1 - سوره قيامت ، آيات 22 و 23 2 - شرح ابن ابى الحديد ، ج 1 ، ص 60

105