كه هر موقع كه آرمان ذاتى در مجراى زندگى عينيّت پيدا كرده بيكى از امتيازات زندگى معمولى تطبيق گشت ، بجهت يكى از دو عامل اساسى ، جاذبيت آرمان بودن خود را از دست مىدهد : عامل يكم - سلطه و اختيار آدمى است . هر وقت موضوعى در سلطه و اختيار آدمى قرار گرفت و خود را مالك آن موضوع ديد ، گويى آن موضوع جزئى از موجوديت آدمى گشته ، جاذبيت هدفى خود را از دست مىدهد ، اگر چه مطلوب معمولى زندگى ميباشد .
عامل دوم - آگاهى كامل به همهء ابعاد يك موضوع است اين آگاهى هم اگر چه موضوع را در اختيار آدمى نمىگذارد ، ولى نوعى از احاطه به موضوع را در بر دارد و همين كه انسان خود را محيط به آن موضوع ديد ، بزرگتر بودن خود را از آن موضوع احساس نموده ، از شعاع جاذبيتش بر كنار مىگردد . روى همين اصل است كه مىگوئيم : آن آرمان ذاتى مىتواند تحرك و نشاط دائمى به انسانها ببخشد كه وابستگى واقعى به بىنهايت داشته باشد .
اگر ما اصل روانى مزبور را نپذيريم ، راهى براى حلّ مشكل دائمى تمدنها نخواهيم داشت . اين مشكل همانست كه از قديمترين تاريخ زندگى دسته جمعى انسانها تا كنون هيچ فرد و جامعه اى ديده نشده است كه به آرمانهاى عينيت يافته قناعت ورزيده و خود را در حالتى از زندگى مطلوب ، مطلق احساس نمايد . قناعتها و رضايتهاى موجود در زندگى معمولى افراد و جوامع ، غالبا ناشى از رنگ آميزىهاى آرمانها عينى با آرمانهاى ذاتى ميباشد ، نهايت امر اين رنگ آميزى نمود فيزيكى و عينى در آرمانهاى زندگى ندارد ، بلكه شعاعى از قطب درونى است كه به واقعيات عينى مىتابد ، نظير خاصيت ذهنى ما كه پنكهء برقى را در حال حركت با اين كه سه شاخه ميباشد دائره نشان مىدهد .

48