اين همه انسانها در گذشته و حال حاضر انسانند و سنگ نيستند ، لذا استنباط و استخراج اصل براى اثبات انسانيت چه معنا مىدهد در پاسخ اين اعتراض مىگوئيم : روى سخن با كسانى است كه آستين بالا زده ، زحمتها كشيده ، لطفها فرموده با گفتار و انديشه ، يا با كردارشان اثبات ميكنند كه قانونى جز پيروزى قوى بر ضعيف وجود ندارد و هدفى جز پريدن نرها روى ماده‌ها براى بشريّت نبايد مطرح شود .
همچنين روى سخن با كسانى است كه همهء حقايق عقلانى و وجدانى و اعتلاها و بالانگرىهاى بشرى را پوچ و پندار تلقى نموده ، انسانيّت را خواب و خيال بىاساس تلقى ميكنند . ما براى كسانى مىخواهيم انسانيت را اثبات كنيم كه روح و روان آدمى را تنها در مكانيسمها و واكنشها و غرايز طبيعى و فعاليتها و رفتارهاى توجيه شده بوسيلهء عوامل جبرى منحصر ميكنند و حقيقتى را در ماوراى اين پديده‌هاى ماشينى سراغ نمىدهند .
بهمين جهت است كه اكنون حتّى فرياد متفكرين جامعه هايى كه انسان را بعنوان موجودى ماشينى معرفى مىكردند ، بلند شده و مىگويد : « سنّت بررسى روح آدمى با توجّه به تقوا و سعادت وى در روانشناسى بكنار نهاده شد . روانشناسى آكاديميك كه مىكوشيد به علوم طبيعى و روشهاى آزمايشگاهى توزين و شمارش تأسّى جويد ، با همه چيز جز روح سر و كار داشت ، همچنين مىكوشيد جنبه هايى از انسان را كه مىتوان آنها را در آزمايشگاهها تحت بررسى قرار داد ، آشكار سازد . و مدّعى بود كه وجدان ، داورى ، ارزشها ، شناسايى خير و شر مفاهيمى ماوراى طبيعى و خارج از قلمرو روانشناسى است . غالبا بر مسائل كم اهميت مىپرداخت كه بيشتر متناسب با يك روش بظاهر علمى بود [1] تا ابداع روشهاى تازه جهت بررسى مسائل عمدهء انسانى ، بدينسان روانشناسى

[1] اين جملهء اريك فروم هم نوعى مبالغه گويى است ، زيرا روانشناسى به مسائل با اهميت پرداخته و روشهاى علمى شايسته اى را بوجود آورده است ، نهايت امر اينست كه تنها رويهء ماشينى انسان را مورد بررسى قرار مىدهد نه همه رويه‌هاى انسان را .

30