مردم بطور معمولى دنبال تمايلات و خواسته‌هاى شخصىشان را مىگيرند و از اين مسير در ناگوارىهاى زندگى معمولى غوطه ور مىشوند و هم موجبات دورى از خداوند را براى خويشتن فراهم مىآورند . من در اين موقعيت خدادادى كه دارم سود و زيان آنان را بهتر از خودشان مىشناسم . عامل سيراب كننده تشنگى روحشان را بهتر از خودشان مىدانم . طرق آزادى وجدانشان را بهتر از خودشان تشخيص مىدهم .
هر يك از افراد اجتماع ، در محاصرهء فرديت خود گرفتار است ، جز خود كسى را نمىبيند و اين محاصرهء شكننده نه تنها ديگران را از چشمانداز آنان در زندگانى دور مىدارد ، بلكه از شكوفان شدن و گسترش ابعاد خودشان هم محروم مىسازد . ولى من در اين موقعيت خدادادى همهء افراد اجتماع را جزئى از خود مىدانم و مىتوانم راه‌هاى معقول برون رفتن از محاصرهء فرديت را بآنان نشان بدهم . در عين حال خود را در شادىهاى معقولشان و در همهء ناگوارىهايى كه آنان را بناله در مىآورد ، شريك مىدانم :
19 - « أ أقنع من نفسى ان يقال لى امير المؤمنين و لا اشاركهم فى مكاره الدّهر » [1] .
( آيا امكانپذير است كه بمخاطب قرار گرفتن با كلمه « امير اجتماع با ايمان » قناعت بورزم ولى از مشاركت در ناگوارىهاى روزگار شريك آنان نباشم . ) من يك شريك معمولى زندگى مردم نيستم ، بلكه شركت من با آنان در تكاپو و نوسانات گوناگون زندگى است . اگر گرسنه باشند من سير نخواهم خوابيد ، اگر در اضطراب فرو روند ، تا مرتفع شدن اضطراب اجتماع ، لحظه اى آرامش نخواهم داشت .
موقعيت چشمگير من هرگز وادارم نخواهد كرد كه ناملائمات روزگار را كه وسيلهء اصلى آزمايش انسانها است ، از خود دور و بسوى ديگران سرازير نمايم .
20 و 21 - « ايّها النّاس انّ لى عليكم حقّا و لكم علىّ حقّ فامّا حقّكم علىّ

[1] ك - شمارهء 45 ج 3 ص 81 .

261