از قبيل همين جملات است ، سخنى كه « على بن ابي طالب ( ع ) » مىفرمايد : ( حقيقتى را بر خود مشتبه نساختم ، لذا هيچ حقيقتى براى من مشتبه نگشت . ) توضيح اصل كلى در اين مسائل چنين است : آنچه را كه طبيعت و قوانين آن ، روزى براى انسان آماده مىسازد و به او مىدهد ، روز ديگرى هم از وى مىگيرد .
باصطلاح عمومىتر : آنچه كه آمده است رفتنى است . جمع شدن و متلاشى گشتن پديده‌ها و بوجود آمدن امتيازات و از بين رفتن آنها قانون طبيعت است .
روزى كه توانايى روى مىآورد ، روز ديگرى را كه توانايى روى گردان خواهد شد ، در دنبال خود مىكشد . همچنين است زيبايى ، جوانى ، آگاهى و . . . اين جمع شدن و متلاشى گشتنها و اين بوجود آمدنها و نابود شدنها از نظر مسئوليت و منطقهء ارزشها مربوط به من نيست . با اين فرض كه تحولات طبيعى در مجراى كون و فساد يك قانون جبرى است ، نه موجب عظمت من است و نه عامل پستى آن . عظمت و پستى از قرار گرفتن آن تحولات در حوزهء مسئوليت من است كه بنياد اساسى ارزشها است .
بتوضيح اين كه اگر « من » بتواند امتيازى را بدست بياورد با اين حال آن را از دست بدهد ، يا بتواند امتياز را نگهدارى كند ، با اين حال آن را با بىاعتنايى از دست رها كند ، عامل پستى را بوجود آورده است و اگر امتياز را بدست بياورد و آن را آزادانه حفظ كند ، عامل عظمت را تحقق بخشيده است .
بنا بر اين است كه مىگوييم : عظمتها و پستىها « نه بوجود آمدنها و نابود شدنها » مربوط به خود انسان است .
اگر عامل نيرومندى چه انسانى و چه طبيعى ، امتيازات و موجوديت يك فرد و يا جامعه اى را نابود بسازد ، مادامى كه خود آن فرد يا جامعه خيانتى به خويشتن ننموده باشد و حدّاكثر تلاش خود را در راه حفظ امتيازات و موجوديت خود بكار برده باشد ، شكست نخورده است .
بالعكس ، اگر همهء امتيازات در يك فرد يا جامعه فراهم شود ، ولى خود آن فرد يا جامعه در بارهء موجوديت خويشتن دروغ بگويد ، خود را فريب بدهد ،

230