توانست خود لذّت را مثلا براى ما محسوس و ملموس بسازد ، اگر چه خواهد توانست تغييرات و كيفيتهاى ميدان مادّى مغز را در حال لذّت بردن براى ما نشان بدهد . امّا كسى كه لذّت مزبور را درك نكرده است ، از آن همه انعكاسات و تغيرات كيفى مادّه ، پديدهء لذّت را نخواهد چشيد .
در نتيجه اگر چه از نظر سطحى تنها تفاوت ميان ماشين و انسان حيات و احساس ميباشد ، ولى تنوع احساس بقدرى مهمّ و جدّى است كه قناعت كردن به مفهوم عمومى احساس و صرف نظر كردن از آن تنوعها ، نظير آن است كه ما در شناخت جهان و انسان باين مفهوم عمومى قناعت كنيم كه انسان موجود است و جهان موجود است البتّه مىدانيم كه حتّى مفهوم عمومى احساس هم شامل نيروهاى اكتشافى و پديدهء اراده و تصميم و ساير پديده‌هاى درونى كه از نوع فعاليت محسوب ميشوند ، نمىباشد .

19