بنا بر اين ، « از خود بيگانگى مثبت » دو معناى عمده دارد :
معناى يكم - « از خود بيگانگى » مثبت در سمت و مقصد طبيعى و معمولى پيش از ورود به تفسير اين معنا ، مجبوريم نقش اساسى حركت و تحول را در دگرگونى « خود » ها متذكر شويم : حركت تحولى از دوران كودكى شروع مىشود و با پايان زندگى آدمى ختم مىگردد . و اگر پس از پايان اين زندگى تحولى وجود داشته باشد ، از سنخ جريان اين حيات نيست .
بهر حال اگر از مغالطه‌هاى « زنون » قطع نظر كنيم كه حركت را منكر است ، همهء مكتبها و متفكران در اين اصل تحول اتفاق نظر دارند . اگر اين اتفاق نظر را هم ناديده بگيريم ، مشاهدات و تجارب لازم و كافى در اختيار داريم كه حركت و دگرگونى را اثبات مىنمايد . عامل اساسى درونى اين تحول دو نوع است : نوع يكم - رشد سنى تدريجى كه موجب تغيير در رابطهء انسان با جهان عينى و ديگر انسانها مىگردد . اين تغيير رابطه كه به علت رشد استعدادها و افزايش معلومات و بكار افتادن ساير مشاعر و احساسات درونى بروز مىكند ، « خود » را هم در مجراى تغييرات قرار مىدهد . هر « خود » جديد « خود » گذشته را از كار باز مىدارد و ميدان فعاليّتهاى درونى را تحت سلطه قرار مىدهد . اين تغيير باعث بيگانگى انسان از « خود » هايى كه در گذرند ، مىباشد .
نوع دوم - تحولات ناشى از برقرار كردن رابطه با معلومات و رويدادهاى متنوع و دگرگونى عوامل مؤثّر در موجوديت درونى آدمى ، اين تحولات نيز موجب تجدّد و تنوع « خود » ها مىگردد و با بروز هر « خود » جديد در صحنهء درونى ، خود گذشته مورد بيگانگى قرار مىگيرد .
در هر دو نوع تحول كه « خود » هاى پى در پى طلوع و غروب مىكنند ، و با آشنايى با « خود جديد » ، خود گذشته را به پشت پردهء بيگانگى مىاندازند ، يك جريان طبيعى جبرى صورت مىگيرد ، كه از منطقهء ارزشهاى مثبت و ارزشهاى منفى بر كنار است ، زيرا هم خود اصل تحول يك پديدهء جبرى است و هم بوجود آمدن « خود جديد » بجهت ورود انسان در قلمرو معلومات و رويدادهاى تازه ، بلى

125