ابو العباس سفاح آن را به « عبد الله بن حسن بن حسن » رد نمود ولى ابو جعفر آن را پس گرفت سپس مهدى عباسى آن را به فرزندان زهرا باز پس داد ولى هادى و هارون باز آن را غصب كردند .
چون مأمون به خلافت رسيد آن را براى چندمين بار به فرزندان فاطمه برگرداند ياقوت حموى در كتاب « معجم البلدان » عين حكم مأمون را ضبط نموده است .
مأمون به عامل خود « قثم بن جعفر » در مدينه نوشت : « انّه كان رسول الله ( صلى الله عليه و آله و سلَّم ) اعطى ابنته فاطمه رضى الله عنها فدكا و تصدق عليها بها و ان ذلك كان امرا ظاهرا معروفا عند آله عليه الصلاة و السلام ثم لم تزل فاطمه تدعى منه بما هى اولى من صدق عليه و انه قد راى ردها الى ورثتها . . » [1] .
يعنى : رسول خدا فدك را به دخترش فاطمه عطا نمود و اين امرى ظاهر و معروف نزد اهل بيت پيامبر صلى الله عليه و آله و سلَّم بود سپس همواره فاطمه مدعى آن بود و قول او از همه شايسته تر به تصديق و قبول است و من صلاح مىبينم كه آن به ورثه آن حضرت داده شود و به « محمد بن يحيى » و « محمد بن عبد الله » ( نوه هاى امام زين العابدين ) بازگردانى تا آنها به اهلش برسانند .
ابن ابى الحديد مىگويد : مأمون براى رسيدگى به شكايات مردم نشسته بود ، اولين شكايتى كه به دست او رسيد و به آن نگاه كرد مربوط به « فدك » بود همين كه شكايت را مطالعه كرد گريه نمود و به يكى از مأموران گفت : صدا بزن وكيل فاطمه كجا است ؟ پير مرد جلو آمد ، و با مأمون سخن بسيار گفت ، مأمون دستور داد حكمى را نوشتند و فدك را به عنوان نماينده اهل بيت به دست او سپردند هنگامى كه مأمون اين حكم را امضاء كرد « دعبل خزاعى » حاضر بود برخاست و اشعارى سرود كه نخستين بيت آن اين است :
< شعر > اصبح وجه الزّمان قد ضحكا بردّ مأمون هاشم فدكا [2] .
< / شعر >

[1] ياقوت ، معجم البلدان ، چاپ اول ، زير حرف ( ف ، د ) .
[2] ابن ابى الحديد ، ج 16 ، ص 217 .

399