بر آن دلالت دارد و آب به اكثر سطح آن محيط است و عمارات بر كمتر از آن يك ربع است از سطح آن و آن ربع را ربع مسكون مىنامند و دائرهء عظيمه كه معدل النّهار بر سطح زمين احداث كند آن را خط استوا خوانند و ابتداء معموره را از آنجا گيرند در طرف عرض و كمتر از يك ربع زمين معموره است زيرا كه ربعى از زمين كه خط استوا به طرف شمال واقع است آن را ربع مسكون مىنامند كه محل سكناى انسان و حيوان است ، اما تمام آن معمور نيست بلكه بعضى از آن در جانب شمال از فرط سرما ممكن نيست كه حيوانى در آن تواند بود و مبدأ عمارت از جانب مشرق موضعى است كه آن را كنك وز گويند و از جانب مغرب جزيره هايى است كه اكنون خراب است و آن را جزائر خالدات نامند و از آنجا تا ساحل درياى مغرب ده درجه است .
و معظم معموره را در عرض به هفت قسمت كرده‌اند هر قسمتى در طول از مشرق تا مغرب و در عرض چندان كه غايت درازى روز نيم ساعت تفاوت كند و در خط استواء درازى روز دوازده ساعت زياده نمىشود .
و بعضى مبدأ اقليم اول را از خط استوا گيرند و بعضى از جايى كه درازى روز دوازده ساعت و نصف و ربع ساعتى بود . و مبدأ اقليم دوم به اتفاق آنجا بود كه نهار اطول سيزده ساعت و ربع باشد . و مبدأ سوم آنجا بود كه سيزده ساعت و سه ربع ساعت باشد . و مبدأ چهارم چهار ده ساعت و ربع . و مبدأ پنجم چهارده ساعت و سه ربع . و مبدأ ششم

173