نزديك مىداند بلكه خواهد بود به منزلهء كسى كه مالش فانى شده باشد ، يا نزديك به فنا رسيده باشد ، پس پيوسته در غم تنگدستى و در ترس فناى مال است . و بيم تهى شدن كيسهء زندگانى بر فرزند آدم زياده از بيم تهى شدن خزانهء دينار و در هم است ، زيرا كسى كه مالش فانى مىشود ، اميد حصول عوض آن را دارد و كسى كه به فناى عمر يقين به هم رسانيد ، نااميدى بر او مستحكم مىگردد .
و اگر بداند كه عمرش دراز خواهد بود ، اميد بقا به هم مىرساند و در لذّات دنيا و معاصى حق تعالى فرو مىرود به اميد آن كه لذات خود را در مىيابم و در آخر عمر تائب مىشوم . و اين مذهب و طريقه را خدا از بندگان خود نمىپسندد و قبول نمىكند . آيا نمىبينى كه اگر بندهء داشته باشى و چنان با تو معامله كند كه يك سال به خشم آورد و يك روز يا يك ماه تو را خشنود گرداند از او اين را قبول نمىكنى ؟ و از جملهء بندگان شايسته تو نخواهد بود و از او نمىخواهى مگر آن كه در دل داشته باشد اطاعت و خير خواهى تو را در همه امور و در جميع احوال .
اگر گوئى كه گاه هست مردى سالها به معصيت مىگذارند و در آخر توبه مىكند و توبه اش مقبول مىشود .
جواب مىگوئيم كه : اين امرى است كه آدمى را عارض مىشود بنا بر غلبه شهوت و بر نيامدن با نفس و خواهشهاى آن ، بىآنكه در نفس خود اين مخالفت را قرار بدهد و بناى امر خدا را بر آن گذارد ،

108