مىمانند و بزرگتر نمىشوند براى آن كه مصلحت در هر يك از اصناف حيوان و انواع ايشان است كه به حدى از بلندى و ضخامت بوده باشد تا به يك ديگر مشتبه نشوند و آن مصالحى كه از براى ايشان آفريده شده از ايشان فوت نشود . اگر پيوسته در نمو بودند آن مصالح فوت مىشد لهذا به آن حد كه رسيدند با وجود خوردن غذا نمو نمىكنند چرا بدن آدمى به خصوص از ميان ساير حيوانات مانده مىشود از حركتها و راه رفتن و دشوار است بر او صنعتهاى لطيف مگر براى آن كه مئونه عظيم باشد در آنچه مردم به آن محتاجند براى پوشيدن و رخت خواب و كفن كردن و اشباه اينها قوّتى به هم رسد و احوال منتظم گردد .
[ راز ابتلاى انسان به آلام ] و اگر آدمى را هرگز المى و دردى نمىرسيد به چه چيز ترك مىكرد فواحش و گناهان را ؟ و به چه چيز تواضع مىكرد براى خدا و تضرّع مىكرد نزد او ؟ و به چه چيز مهربانى مىكرد به مردم و بذل و صدقات به مساكين مىنمود ؟ نمىبينى كسى را كه دردى عارض شد خضوع و شكستى مىكند و رغبت مىنمايد به درگاه خدا و طلب عافيت مىكند از شافى مرض ، و دست مىگشايد به دادن تصدّقها . و اگر آدمى از زدن متألم نمىشد به چه عقاب مىكردند پادشاهان دزدان را و راه زنان را و به چه چيز ذليل و فرمان بردار مىكردند عاصيان و

116