از شهادتشان برگردند . اگر امام حكم را بر ضرر آن مرد صادر كرده باشد شاهدان ضامن آنچه شهادت داده‌اند مىباشند و بايد غرامت دهند ، و اگر امام حكم صادر نكرده باشد شهادتشان خودبخود باطل و غرامتى نمىپردازند .
( باطل شدن حقّ مدّعى اگر ) ، ، ( تقاضاى قسم كند از مدّعى عليه ) 3340 - عبد الله بن أبى يعفور از امام صادق عليه السّلام روايت كرده كه اگر صاحب حقّ به سوگند منكر راضى گشت و منكر قسم ياد كرد كه وى بر او حقّى ندارد ، اين سوگند حقّ مدعى را باطل مىكند و ديگر نمىتواند مطالبهء حقّ نمايد . گويد :
پرسيدم اگر داراى بيّنه عادله ( شاهد عادل ) بود چطور ؟ فرمود : آرى ، اگر چه پس از آنكه او را قسم داد و مدّعى عليه قسم ياد كرد كه فلانى حقّى بر من ندارد ، جماعت بسيارى قسم خورند و يا شهادت دهند كه وى حقّ دارد ، ديگر حقّ مطالبه ساقط شده و همان قسم دادن اوّل ، حقّ ادّعايش را باطل ساخته است .
شرح : « در صورتى كه مدّعى حاضر شود كه مدّعى عليه سوگند به براءت ذمّه خود ياد كند و سوگند بخورد چند فايده بر اين قسم مترتّب مىشود : 1 - خصومت و دعواى ديگر محلّ ندارد امّا ذمّهء طرف اگر واقعا بدهكار باشد برى نخواهد شد بلكه واجب است فيما بينه و بين الله خود را بهر صورت از بدهى خلاص نمايد . 2 - أمّا مدّعى اگر بيّنه ندارد حقّش به گردن مدّعى عليه تا قيامت باقى است أمّا نمىتواند مطالبه نمايد و يا از اموالش تقاص كند و يا محاكمه را در جاى ديگر از سر گيرد و اگر چنين

78