نيست چه كسى آن را كنده يا مالك آن مشخّص نيست و در بيابان است ، كه اگر انسان يا چارپائى در آن افتد ، پس آن هدر است ، و مانند شخصى است كه پيكر بىجان كشته اى را در بيابان و دشت بىآب و علف پهناورى از زمين پيدا مىكند و نمىداند كه قاتلش كيست ! براى آن نه « قسامه » است ( جماعتى كه سوگند خورند بر چيزى ) و نه ديه اى دارد . و امّا « المعدن جبار » همان معادنى است كه طلا و نقره از آنها بيرون آورده مىشود ، و گروهى با مزد معيّنى آن را حفّارى مىكنند ، چه بسا « معدن » بر سرشان فرو ريزد ، و آنها را بكشد ، پس خونشان هدر است چون آن كار را براى مزد انجام داده‌اند .
و امّا در مورد « و في الرّكاز خمس » ميان فقهاى عراق و علماى حجاز در « ركاز » اختلاف است ، عراقيها مىگويند : به همهء كانها « ركاز » گفته مىشود ، و حجازيها گفته‌اند : « ركاز » فقط مالى است كه در زمين پنهان شده از گنجهائى كه اشخاص پيش از ظهور اسلام آن را مدفون ساخته‌اند .

226