نمىرساند ، و بخشش نمىكند ، و باز نمىدارد ، و نااميدى از مخلوق را شيوهء خودسازى ، پس هر گاه بنده چنين باشد به كسى جز خدا تكيه نكند ، و نمىترسد جز از خدا ، و به كسى غير از خدا طمع نمىبندد پس اينست توكَّل ( كار خود را بخدا واگذاشتن و باميد خدا بودن ) . پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود : گفتم اى جبرئيل توضيح بده كه « صبر » چيست ؟
گفت : آن است كه انسان در سختى شكيبائى نمايد آن طور كه در رفاه و شادمانى و نيكوئى است ، و در نيازمندى ، چنان كه در بىنيازى است ، و در بلا و بيمارى ، آن گونه كه در عافيت و تندرستى است در همهء اين حوال بردبارى را شيوهء خود سازد ، و از گرفتاريهائى كه به او مىرسد نزد مخلوق شكايت ننمايد ، گفتم : تفسير « قناعت » چيست ؟ گفت : راضى و خرسند باشد به آنچه از دنيا به وى مىرسد ، راضى باشد به كم ، از اندك نعمتى كه به او مىرسد ( خداى را ) سپاس گويد . گفتم :
پس توضيح « رضا » چيست ؟ فرمود : انسان خرسند ، اگر روزگار او را در فشار قرار بدهد يا ندهد بر مولاى خود خشم نمىكند ، و به كردار كم از خودش خوشنود نمىگردد . گفتم : اى جبرئيل ! تفسير « زهد » چيست ؟ پاسخ داد : زاهد دوست مىدارد آنچه را آفريدگارش دوست دارد ، و دشمن مىدارد هر چه را خالقش دشمن دارد ، و از حلال دنيا دورى مىكند ، و به حرام آن التفاتى ندارد ، زيرا

134