رفتارش نيكو و بزرگوارانه است . و مقصود ديگر از « الله اكبر » آنست كه زائد بودن صفات خداوند را بر ذات او نفى مىكند ، يعنى خدا در وصف نگنجد ، همچنين نفى مىكند داراى كيفيت و چگونگى بودن او را ، مانند آنست كه بگويد : خداوند برتر از آن است كه بيان ناقص تعريفكنندگان بتواند اندازهء صفت او را آن گونه كه هست بيان كند ، زيرا جز اين نيست كه تعريفكننده به اندازهء درك خود او را مىستايد نه به اندازهء عظمت و والائى مقام او ، اوج عظمت او بسيار فراتر و برتر از آن است كه وصفكنندگان بتوانند به امتيازات و كنه صفات او پى ببرند .
و منظور ديگر از « الله اكبر » مانند آنست كه بگويد : « الله » برتر و گرامىتر از تمامى پديده هاست ، و اوست كه از بندگانش بىنياز است ، و به عمل آفريدگانش احتياجى ندارد .
« اشهد ان لا اله الَّا الله » ( گواهى مىدهم كه هيچ معبود بر حقّى جز پروردگار نيست ) .
مؤذّن با اين گفته اعلام مىدارد كه گواهى دادن جز با شناخت قلبى خداوند روا نيست . چنان است كه مىگويد : ( شنونده ) آگاه باش ( يا مىدانم ) قطعا هيچ معبود به حقّى نيست جز « الله عزّ و جلّ » و فرياد مىزند كه جز خدا هر چيز و

85