كه از آن جناب پرسيد « الصّمد » يعنى چه ؟ فرمود : « صمد » آن چيزيست كه جوف ندارد ( ميان تهى نيست ) .
شرح : مقصود آن است كه ذات مقدّس بارى تعالى كامل و بىخلأ بوده و همهء صفات كمال و جمال و جلال بنحو أتمّ و كامل در او هست و نياز و كمبودى ندارد كه محتاج به پر كردن آن باشد ، و اين معنى مصمت است كه به نوشتهء لسان العرب ( « الصمد » لغة في المصمت و هو الَّذى لا جوف له و هو لا يجوز على الله . . . ) و نسبت به خداوند كه غنى بالذّات و حيات و صفاتش ذاتى است و هيچ نيازى به غير ندارد ، ظاهر اين معنا روا نيست مگر بر طبق گفتهء مشبّهه ، زيرا تو خالى نبودن و تو پر بودن از صفات ويژهء اجسام مىباشد ، و امام عليه السلام براى نزديكى به ذهن « كلَّم الناس على قدر عقولهم » فرموده است : چنان كه بين مردم مشهور است كه هر چيزى را كه پر ، و غير قابل نفوذ باشد گويند تو خالى نيست .
2 - داود جعفرى گويد : به امام باقر عليه السلام عرض كردم : - فدايت گردم - معنى « صمد » چيست ؟ فرمود : سرور والامقامى كه تمامى آفريدگان براى هر چيز چه اندك و چه بسيار رو بسوى او آرند . ( صمد - بمعنى مفعول و مفهوم آن قصد است بمعنى مقصود مانند قبض بمعنى مقبوض و به نوشتهء مجمع البحرين به نقل از يكى از بزرگان همين معنى موافق با اصول اهل لغت و مشهور بين اهل

15